Қазақстан – көпконфессиялы мемлекет. Бұл елде әртүрлі діндер арасындағы бейбітшілік пен келісімді сақтау – мемлекеттік саясаттың негізгі бағытының бірі. Алайда діни құқық бұзушылықтар қоғамда әлеуметтік тұрақтылыққа қауіп төндіруі мүмкін. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодекстің 453-бабы осындай әрекеттердің алдын алуға бағытталған.
Діни сенім бостандығы – әрбір азаматтың негізгі құқығы, алайда ол мемлекеттің зайырлы қағидаттары мен құқықтық нормаларын бұзбауға тиіс. Дін саласындағы заң бұзушылықтар елдің ішкі тұрақтылығына қауіп төндіруі мүмкін, себебі олар қоғамдық алауыздықты тудырып, халықтың арасында сенімсіздік пен қарсыластықты күшейтуі ықтимал. Осы тұрғыдан алғанда, 453-бап тек құқықтық құжат қана емес, сонымен бірге қоғамдағы бейбіт өмір мен тұрақтылықтың кепілі ретінде қарастырылады.
Мемлекеттік органдар мен діни ұйымдар арасындағы өзара үйлесімді жұмыс, азаматтардың заңдарды қатаң сақтауы және қоғамдық бақылаудың болуы – бұл баптың тиімді қолданылуына ықпал ететін негізгі факторлар. Әртүрлі конфессиялардың бір-біріне деген құрметі мен ынтымақтастығы сақталған жағдайда ғана қоғамда бейбітшілік пен келісім нығаяды. Сондықтан 453-баптың ережелері азаматтардың санасына сіңіп, оның талаптары барлық деңгейде қатаң орындалуға тиіс. Бұл тек діни саладағы ғана емес, жалпы құқықтық мәдениетті арттыру үшін де маңызды қадам. Қазақстан халқы үшін діни еркіндік пен заңдылықты сақтаудың біртұтас үлгісін қалыптастыру – тұрақты даму мен біртұтас қоғам құрудың басты шарты.
453-баптың дінге қатысты маңызы
Бұл бапта қоғамның қауіпсіздігі мен азаматтардың құқықтарын қорғауға қатысты діни заң бұзушылықтарды қамтуы мүмкін. Мұндай әрекеттер, әдетте: заңсыз діни қызметті ұйымдастыру; діни жеккөрушілік пен алауыздықты қоздыру; экстремистік діни идеяларды насихаттау немесе тарату сияқты іс-әрекеттерден тұрады.
Мысалы, заңсыз діни қызмет: Мемлекеттік органдарда тіркелмеген діни ұйымдардың заңсыз жиын өткізуі; Діни алауыздықты қоздыру: Белгілі бір дін өкілдерін кемсіту немесе қорлау арқылы қоғамда қақтығыс туғызу; Экстремистік мазмұнды материал тарату: Радикалды діни көзқарастарды насихаттайтын әдебиет немесе аудиовизуалды материалдарды тарату.
Дін саласындағы заң бұзушылықтар ауырлығына қарай әртүрлі жазалармен қарастырылады:
- Айыппұл: Жеке тұлғаларға 20 АЕК көлемінде айыппұл. Шағын бизнеске 50 АЕК көлемінде айыппұл. Қайталанған жағдайда қызметке тыйым салу мүмкіндігі бар.
- Қоғамдық жұмыстар: Белгілі бір мерзімге міндетті қоғамдық жұмыстарға тарту.
- Бас бостандығын шектеу немесе айыру: Ауыр құқық бұзушылықтар үшін бірнеше жылға дейін бас бостандығынан айыру.
453-баптың діни экстремизмге қарсы қолданылуы
Діни экстремизм – қоғамның бейбіт өміріне үлкен қауіп. Қылмыстық кодекстің 453-бабы діни сипаттағы заң бұзушылықтарға нақты шектеу қояды. Заңсыз миссионерлік қызметті ұйымдастыруды және радикалды идеяларды насихаттау арқылы қоғамда алауыздық тудыруды. Мысалы: Белгілі бір діни топ әлеуметтік желілер арқылы экстремистік мазмұнды материал таратса, оларды 453-бап негізінде қылмыстық жауапкершілікке тартуға болады.
Қоғамдық тұрақтылықты қамтамасыз ету
Қазақстандағы діни ұйымдар тек тіркеуден өткен және заң аясында жұмыс істейтін болуға тиіс. Бұл талаптар: әртүрлі дін өкілдері арасындағы қарым-қатынасты үйлестіруге, радикалды ағымдардың таралуына тосқауыл қоюға, азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін қорғауға бағытталған.
Мемлекет дін саласындағы кез келген заң бұзушылықты қатаң бақылай отырып, ел ішіндегі бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етеді.
Қорытындылай келе, 453-бап – Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексіндегі маңызды баптың бірі, ол қоғамдағы заңсыз әрекеттердің алдын алып, бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауға бағытталған. Әсіресе діни салада бұл баптың рөлі ерекше, өйткені ол діни экстремизмге, заңсыз миссионерлік қызметке және діни алауыздықты қоздыруға қатысты қылмыстық жауапкершілікті нақты белгілейді.
Дін – халықтың рухани байлығы, ал заң – сол байлықтың қорғанысы. Сондықтан ел азаматтары дінді жеке сенімнің маңызды бөлігі ретінде қарастыра отырып, оны қоғамдық және заңдық нормаларға қайшы келмейтіндей қолдануы қажет. Мемлекет пен қоғамның бірлескен күш-жігері арқылы ғана діни экстремизмнің алдын алып, қоғамдағы бейбітшілікті сақтауға болады. 453-бап – тек жазалау құралы емес, ол елдегі зайырлылық пен құқықтық тәртіпті сақтаудың маңызды тетігі.
Наргиз ЯДЫКАРОВА,
«Жетісу облысының дін істері басқармасы» ММ
«Дін саласындағы мәселелерді зерттеу
және оңалту орталығы» КММ
Киберқауіпсіздік және қарсынасихат бөлімінің
маман-теологы
