Қазіргі заман – ақпараттық технологиялардың қарқынды дамыған кезеңі. Әлемдегі жаһандану үдерісімен қатар, әртүрлі идеологиялық бағыттардың таралуы да күшейе түсті. Оның ішінде қоғам үшін аса қауіптісі – радикалды діни идеология.
Радикализм – қоғамның тұрақтылығына, мемлекеттің қауіпсіздігіне төнетін басты қатердің бірі. Бұл құбылыс әлеуметтік, мәдени, саяси және діни факторлардың әсерінен қалыптасып, кейде зорлық-зомбылықпен, төзімсіздікпен, заңсыз әрекеттермен ұштасады.
Радикалды идеологияның таралу себептері
Радикализмнің таралуына әсер ететін бірнеше негізгі себептер бар:
- Әлеуметтік-экономикалық факторлар
Жұмыссыздық, кедейшілік және әлеуметтік әділетсіздік қоғамда радикалды идеялардың таралуына қолайлы жағдай жасайды. Кейбір жастар өздерінің өмірлік жағдайын жақсарту жолын радикалды топтардан іздейді.
- Білім деңгейінің төмендігі
Діни және құқықтық сауатсыздық радикалды идеологияға қарсы иммунитеттің әлсіз болуына әкеледі. Кейбір азаматтар теріс ағымдардың жетегіне еріп, олардың жалған ұрандарына сеніп қалады.
- Интернет пен әлеуметтік желілер
Бүгінгі таңда экстремистік ұйымдар өздерінің идеологиясын интернет пен әлеуметтік желілер арқылы белсенді түрде таратуда. Олар жастарды қызықтыру үшін түрлі айла-тәсілдер қолданады, жалған ақпарат таратып, өз қатарларына тартуға тырысады.
- Отбасылық және психологиялық факторлар
Радикалды идеологияға бейім адамдар көбіне жанұялық мәселелерден, психологиялық тұрақсыздықтан зардап шегеді. Олар өз өмірлеріне мән мен мағына іздейді және оны экстремистік ұйымдардан табамын деп қателеседі.
Қоғамға келтіретін зияны
Радикализм – тек жеке тұлғаға ғана емес, бүкіл қоғамға зиян тигізетін қауіпті құбылыс. Оның негізгі қауіптері мыналар:
- Қоғамдық тұрақсыздық – радикалды топтардың әрекеттері қоғамдағы алауыздықты күшейтіп, ішкі шиеленістерді тудырады.
- Террорлық актілер қаупі – радикализмнің ең қауіпті салдары – лаңкестік әрекеттерге итермелеуі.
- Діни төзімсіздік – дәстүрлі діни құндылықтарды бұрмалап, адамдар арасында араздық тудырады.
- Мемлекеттік қауіпсіздікке қатер – радикалды ұйымдар мемлекеттің тұтастығына және ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіреді.
Радикалды идеологиямен күресу жолдары
Радикализмге қарсы күрес кешенді түрде жүргізілуі керек. Оның бірнеше негізгі бағыттары бар:
- Білім және ағарту жұмыстары
- Халықтың, әсіресе жастардың діни. және құқықтық сауатын арттыру қажет.
- Дәстүрлі дін өкілдері, ғалымдар мен қоғам белсенділері радикализмнің зияны туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізуі тиіс.
- Интернет кеңістігін бақылау
- Әлеуметтік желілерде экстремистік идеологияны насихаттайтын топтарға тосқауыл қою қажет.
- Киберқылмыспен күрес мамандары күмәнді контентті анықтап, тиісті шаралар қолдануы тиіс.
- Экономикалық және әлеуметтік қолдау
- Жастардың жұмыспен қамтылуын арттыру, кәсіпкерлікке баулу, білім беру жүйесін жақсарту маңызды.
- Әлеуметтік теңсіздікті жою арқылы радикалды ағымдарға қосылудың алдын алуға болады.
- Отбасылық құндылықтарды нығайту
- Балалардың тәрбиесіне ерекше мән беру, отбасы институтын күшейту қажет.
- Ата-аналар балаларының діни көзқарастары мен қызығушылықтарын қадағалап, оларға дұрыс бағыт беруі керек.
Қорытынды. Радикалды идеология – тек мемлекет үшін ғана емес, әрбір азамат үшін үлкен қауіп. Сондықтан, оған қарсы күрес бүкіл қоғамның бірлескен іс-қимылын талап етеді.
Радикализммен күресте ең маңыздысы – алдын алу шаралары. Жастардың діни сауатын арттыру, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, дәстүрлі құндылықтарды насихаттау және заңнаманы күшейту – тұрақты қоғам қалыптастырудың негізгі тетіктері. Әрбір азамат экстремистік идеологияның белгілерін танып, оның қауіпті салдарын түсінуі керек.Сонымен қатар, құқық қорғау органдары, білім беру мекемелері, діни бірлестіктер және бұқаралық ақпарат құралдары бірлесе жұмыс істегенде ғана радикализмнің алдын алу мүмкін болады. Мемлекет пен қоғамның ортақ мақсаты – бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау, әр азаматтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Біздің басты міндетіміз – саналы, рухани сауатты, патриоттық рухы мықты ұрпақ тәрбиелеу. Тек осы жағдайда ғана біз радикалды идеологияның таралуына жол бермейміз және Қазақстанның бейбіт болашағын қамтамасыз ете аламыз.
Нұрай ҚУАНЫШБЕКҚЫЗЫ,
Ұлытау облысы дін істері басқармасы Діндерді зерттеу орталығының директоры
