Жексенбі, 22 Маусым, 2025
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы
  • Кіру
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету

Ең ірі кітапханалар кімнің қолымен жойылды?

28.10.2020
- Қоғам
0
861
ҚАРАЛДЫ
Facebook-те бөлісуTwitter-де бөлісу

Адамзат тарихындағы ең ірі кітапханалар саналатын әйгілі Александрия кітапханасы мен қазақ жерінде болған Отырар кітапханасы әлемдік өркениеттің дамуына теңдессіз үлес қосқан кешенді білім ордалары болған еді. Алайда, бұл екеуінің де өмірі бүгінгі таңға жетпей, тарихтың бір қойнауымен шектелді.

Қазір батыстың бірқатар тарихшылары гүлденген Александрия кітапханасын екінші халиф болған Омардың (р.а) тікелей нұсқауымен мұсылмандар қиратты деген аңызды айтып жүр. Бұл жөнінде белгілі басылым беттерінде талай жарияланған да. Ал шындығында, Александрия кітапханасын жер бетінен тып-типыл еткен кімдер еді?

ХХ ғасыр басында Ресейде жарық көрген «Брокгауз бен Ефронның Кіші энциклопедиялық сөздігінде» былай дейді: «Александрия кітапханасы негізін Александрия қаласында ІІ Птолемей қалаған, қорында 500 мың том кітап болған. Кітапхананың бір бөлігі б.э.д. 48 жылы Юлий Цезарьдың Александрияны қоршауға алған кезінде өртеніп кеткен. Қалған бөлігін 391 жылы христиан табынушылары құртып жіберген».

Ал, «Үлкен Совет энциклопедиясында»: «Ежелгі дәуірдің ең әйгілі Александрия кітапханасы б.э.д. ІІІ ғасырда алғашқы Птолемейлер кезінде Александрия қаласында негізі қаланған. Оны Эратосфен, Зенодот, Аристарх, Калиммах есімді ірі ғалымдар басқарған.

Әлемді алаңдатқан соғыс

Әлемді алаңдатқан соғыс

19.06.2025
Үйленудің сауабы мен әдебі

Үйленудің сауабы мен әдебі

13.06.2025

Сол заманғы оқымыстылар онда 100 мыңнан 700 мың томға дейін кітап қоры болғанын жазады. Кітапхана қорының негізін ежелгі грек әдебиеті мен ғылымынан тұратын шығармалар құрағанымен, мұнда шығыс халықтары тілдеріндегі кітаптар да көп болған. Александрия кітапханасы жанында көшірмешілер штаты жұмыс істеп, олар кітаптарды көшіріп жазып, данасын көбейтіп отырған. Калиммахтың жетекшілігімен кітапхана каталогы жасалынып, сол жүйе негізінде кітап қоры толықтырылып тұрған.

Александрия кітапханасының бір бөлігі б.э.д. 47 жылы Александрия соғысы кезінде жойылды, алайда кейін Пергама кітапханасының қоры есебінен толықтырылып, қайта қалпына келтірілді. 391 жылы І Фердосияның императорлығы уақытында Серапис храмында болған кітапхананың үлкен бөлігі христиан табынушылары шабуылымен тып-типыл етілді», – деп жазады.

Қарап отырсақ, осы және басқа да көптеген көне дерек көздері Александрия кітапханасын мұсылмандар қиратты деген мәлімет айтпайды.

«Осыған орай, пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жақын серіктерінің бірі, кейін мұсылман мемлекетіне халиф болған Омардың (р.а.) мойнына таңылған әлемдік мәдениет алдындағы бұл ауыр күнәні алып тастаған жөн», – дейді көптеген Ислам ғалымдары.

Батыстың көпшілік елдерінде осы аңыз нақты тарихи дерек ретінде оқытылып жүр. Тіпті, олар «Омар (р.а): «Бұл кітаптар Құранға қайшы келмейтін болса да, олардың керегі шамалы, өйткені Құранда білімнің бәрі айтылып қойған; ал егер қайшы келсе, бәрін сөзсіз құрту керек» деп айтқан екен» деген жалған деректі келтіреді.

Алайда, арабтардың Египетке келуі жөнінде көп жазған Иоанн Никиуский де, Исламға қырын қарайтын бірде-бір христиан тарихшысы да кітапхананың мұсылмандар қолымен өртелгені туралы айтқан емес. Егер, расымен сондай оқиға болса, оны алдымен осы адамдар жазуы керек еді ғой.

Кейбір ғалымдардың пікірінше, Ислам діні келген кезде аталмыш кітапхана болмаған да сияқты. Ол жаңа дәуір басталған тұста христиандардың пұтқа табынушылар ғылымымен күресі кезінде-ақ тарих сахнасынан жоғалған.

Әлемнің екінші үлкен білім бұлағы – Отырар кітапханасы Шыңғысхан шапқыншылығы кезінде жойылып кетті. Бұрын Фараб аталған бұл қаладан тек Ислам әлеміне емес, күллі дүниежүзіне аты мәшһүр, әлемдік ғылымға сүбелі үлес қосқан оқымыстылар шыққан-ды. Отырар – 30-дан астам әл-Фарабидің Отаны. Солардың ішіндегі ең атақтысы – біздің ұлы бабамыз Әбу Насыр әл-Фараби.

Әлемнің екінші ұстазы атанған ол әлемнің екінші ірі кітапханасында білім нәрінен сусындап өсті. Мұнда ежелгі сына жазуымен жазылған туындылар мен папирус орама қағаздарынан бастап, орта ғасырлық Еуропа, араб және қытай ғалым-оқымыстыларының шығармаларына дейін жинақталған еді. Міне, осындай қоры өте бай кітапхана пұтқа табынушы шапқыншылардың аяғына тапталды. Бұл 1218 жыл болатын.

Алайда, моңғол әскерінің Отырарды 6 ай бойы қоршауы кезінде кітапхана құпия түрде жер астына жасырылған дейтін аңыз бар. Бірақ та, оның нақты қай жерге жасырылғаны жөнінде бүгінгі күні ешкім білмейді.

Орта ғасырдан жеткен бір аңызда былай дейді: бір аңшы түлкіні қуып келе жатқанда, түлкі бір апанға кіріп кетеді. Аңшы апанды қаза бастағанда, қолына папирус қағазы ілігеді. Сөйтсе, апан дегені – үңгірге кіретін есік екен. Сырттан түскен жарықпен жігіт үңгірде қатар-қатар тізілген көне кітап үйінділерін көріп қалады.

Алайда, сол сәтте түлкі екінші бір жерден атып шығып, соның артынан қуып кеткен аңшы кейін бұл апанды қайта таба алмай қалған көрінеді. Болжам бойынша, аңшының сол көргені – Отырар кітапханасының жер астына жасырылған кітаптары болуы ғажап емес.

2001 жылғы 27 тамызда Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) арасында көне Отырар қалашығын сақтау әрі консервациялау жобасы бойынша келісімге қол қойылды. Келешекте Ұлы Жібек жолының батыс пен шығыс әлемдері тоғысар тұсында ғылым мен мәдениет орталығына айналған көне шаһардың бүгінгі орнын шетелдік қонақтар үшін туризм орнына айналдыру көзделіп отыр.

Көзсiз зорлық ғасырынан,

                                   Надандықтың тасырынан,

                                   Жер астына жасырылған

                                   Дара тұлға бабалардың ұшқыр ойы, санасы.

                                   Ұяттыны толғандырған,

                                   Қанаттыны заңғар қылған,

                                   Күллi әлемдi таң қалдырған,

                                   Рухыңмен қолда бiздi

                                  Отырардың ұлы кiтапханасы! – деп қазақтың ақиық ақыны Мұхтар Шаханов ағамыз жырлағандай, әйгілі Отырар кітапханасы ата-бабамыз мекен еткен алып аймақта ілім дәнін сепкен киелі жер болғаны ақиқат. Көптеген мұсылман ғұламаларының еңбектері арқылы Отырар кітапханасы біздің даламызға Ислам дінінің таралуына өз үлесін қосты.

Мұхаммед ӘЛИ

Таңбалар: кітапханаомар ибн хаттаб
Бөлісу21Твитерге13Бөлісу3Бөлісу

Ұқсас мақалалар

Қазақстанда қанша мәдениет мекемесі бар?
Инфографика

Қазақстанда қанша мәдениет мекемесі бар?

21.05.2025
Мешіт жанынан кітапхана ашылды
Жаңалықтар

Мешіт жанынан кітапхана ашылды

15.03.2025
Тағы жүктеу
Келесі жазба

Рауан ЖҰМАБАЙҰЛЫ: «Тек сезім мен эмоцияға берілуге болмайды»

Пікір қалдыру Жауапты болдырмау

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

Көп қаралғаны

  • Қыздар медресесіне неше жастан қабылдайды?

    Қыздар медресесіне неше жастан қабылдайды?

    39 бөлісті
    Бөлісу 16 Твитерге 10

Соңғы жарияланымдар

Ислам НАЗАРАЛИЕВ: Орталық Азия – тұтас құрлықтың жүрегі
Сұрақ-жауап

Ислам НАЗАРАЛИЕВ: Орталық Азия – тұтас құрлықтың жүрегі

21.06.2025
Қазақ халқы қандай ырым-тыйымға сенген?
Сұхбат

Қазақ халқы қандай ырым-тыйымға сенген?

21.06.2025
Ислам

Зікір және оның пайдасы

21.06.2025
Тағы жүктеу
Қазақстандағы Ислам

Kazislam порталы – мемлекетіміздің дін саласында жүргізіп жатқан жұмыстарын насихаттайтын еліміздегі бірден-бір интернет-ресурс.

Біздің қолдаушыларымыз:

  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы

© 2024 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы

© 2024 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Қош келдіңіз!

Төмендегі тіркелгіңізге кіру

Құпиясөзді ұмыттыңыз ба?

Құпия сөзді қалпына келтіру

Please enter your username or email address to reset your password.

Кіру
-
00:00
00:00

Queue

Update Required Flash plugin
-
00:00
00:00