Діни экстремизм – бұл қоғамдағы тәртіпті бұзатын, зорлық-зомбылық пен төзімсіздікті тудыратын радикалды идеологияның көрінісі. Ол жеке тұлғалар мен қоғамға елеулі зиян келтіреді, қауіпсіздік пен тұрақтылықты бұзады. Қазіргі кезде діни экстремизм мәселесі өте өзекті болып отыр. Мемлекеттер тарапынан экстремизммен күресу үшін көп жұмыс атқарылуда, алайда радикалды идеяларды насихаттаушылар интернет пен әлеуметтік желілер арқылы өз әрекеттерін жалғастыруда. Осы мақалада діни экстремизмнің зардаптары, оның таралу себептері және қоғамды қорғау үшін қандай шараларды қабылдау қажеттігі туралы толықтай қарастырылады.
Діни экстремизмнің зардаптары: оның зияны өте ауқымды әрі көпқырлы.
Жеке тұлғаға зиян: діни экстремизмге ұшыраған адамдар көбінесе психологиялық стресстерге тап болады. Олар қоғамнан оқшауланып, радикалдық топтардың мүшелерімен байланыста болады, бұл олардың жеке өміріне теріс әсер етеді. Бұл адамдарды әлеуметтік өмірден алшақтатып, денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін. Радикалды идеялармен әсерленген адамдар көбінесе зорлық-зомбылыққа жол береді, бұл өз кезегінде олардың өмірін, сондай-ақ жақындарының өмірін қауіпті етеді.
Қоғамдағы тұрақсыздық: экстремистік әрекеттер қоғамдағы бейбітшілікті бұзады, әлеуметтік қақтығыстар мен зорлық-зомбылықты тудырады. Бұл қоғамдық құрылымдардың, мәдени және әлеуметтік байланыстардың бұзылуына әкеледі. Экстремистік іс-әрекеттер қоғамның түрлі топтары арасында сенімсіздік туғызып, қоғамдағы жалпы тыныштықты бұзады.
Құқықтық жүйеге қысым: террористік актілер мен экстремистік әрекеттер құқық қорғау органдары мен құқықтық жүйеге үлкен жүк түсіреді. Бұл құқық қорғаушылардың жұмысын күрделендіреді, қылмыстық істерді тергеу мен алдын алу шараларын орындауды қиындатады. Құқық қорғаушылар экстремизммен күресу үшін қосымша ресурстар мен қаржылық шығындарды қажет етеді.
Діни экстремизмнің таралу себептері: оның таралуына әсер ететін бірнеше негізгі факторларды атап өтуге болады:
Әлеуметтік және экономикалық қиыншылықтар: әлеуметтік теңсіздік, жұмыссыздық, кедейлік және экономикалық қиыншылықтар адамдардың радикализацияға ұшырауына себеп болуы мүмкін. Мұндай әлеуметтік-экономикалық жағдайлар адамдарды үмітсіздікке түсіріп, оларды радикалды топтарға қосылуға итермелейді. Экстремистік топтар осындай осал топтарды өздерінің идеологиясын тарату үшін мақсатты түрде тартады.
Саяси тұрақсыздық: саяси тұрақсыздық, қақтығыстар мен басқару жүйесінің әлсіздігі экстремизмнің таралуына ықпал етуі мүмкін. Саяси мақсаттарға жету үшін экстремистік топтар діни идеологияларды пайдаланады. Бұл әлеуметтік-саяси жағдайлардың қиындығы экстремистік топтардың белсенділігін арттырады.
Интернет және әлеуметтік желілердің рөлі: интернет пен әлеуметтік желілер радикалды идеологияны тарату үшін негізгі құралдарға айналды. Бұл платформалар арқылы экстремистік топтар өздерінің насихаттарын кеңінен таратады, жаңа мүшелерді тартады және террористік актілерді ұйымдастырады. Интернеттегі анонимдік пен шектеусіз ақпарат тарату мүмкіндігі экстремистік материалдардың оңай таралуына себепкер болады.
Діни ұйымдар мен қоғамдық топтар: кейбір діни ұйымдар мен қоғамдық топтар радикалды идеологияны насихаттайтын экстремистік көзқарастарды қолдайды немесе көтермелейді. Бұл ұйымдар діни үгіт-насихат арқылы қоғамды радикализацияға ұшыратуға тырысады.
Қоғамды діни экстремизмнен сақтандыру шаралары. Діни экстремизмнің таралуын алдын алу және қоғамды қорғау үшін бірнеше шараларды қабылдау қажет:
- Білім беру және ақпараттандыру:Діни экстремизмнің қауіптілігі мен оның салдарын түсіну үшін білім беру бағдарламаларын енгізу маңызды. Мектептерде, колледждерде және университеттерде арнайы курстар ұйымдастырып, жастарға радикализацияның белгілері мен зиянын түсіндіру қажет. Ақпараттық кампаниялар арқылы қоғамды экстремизмнің қауіптілігі туралы ақпараттандыру маңызды.
- Әлеуметтік және экономикалық бағдарламалар:Әлеуметтік теңсіздікті жою, жұмыссыздықты азайту және экономикалық жағдайды жақсарту арқылы экстремизмнің себептерін жоюға болады. Әлеуметтік қолдау бағдарламаларын күшейту және жастарды әлеуметтік бейімдеу шараларын жүзеге асыру радикализацияны алдын алуға көмектеседі.
- Құқықтық және қоғамдық қызметтер:Құқық қорғау органдары мен құқықтық жүйені нығайту, экстремистік әрекеттерге қарсы тиімді заңдарды қабылдау және оларды жүзеге асыру маңызды. Қоғамдық ұйымдар мен дін өкілдерімен бірлесе отырып, экстремизммен күрес шараларын ұйымдастыру қажет.
- Психологиялық қолдау және кеңес беру:Радикализацияға ұшыраған немесе осал адамдарға психологиялық қолдау көрсету, кеңес беру қызметтерін ұсыну. Психологиялық кеңес беру арқылы адамдарды экстремистік идеологиядан қорғау және радикализацияға жол бермеу үшін арнайы бағдарламаларды енгізу қажет.
- Интернет мониторингі және технологиялық құралдар:интернетте экстремистік контентті бақылау және жою үшін арнайы бағдарламалар мен құралдарды қолдану қажет. Интернет пайдаланушыларды радикализациядан қорғау үшін цифрлық білім беру бағдарламаларын енгізу маңызды.
- Халықаралық Ынтымақтастық:халықаралық ұйымдармен және басқа елдердің қауіпсіздік қызметтерімен ынтымақтастықты нығайту. Бұл экстремистік топтармен күресуде тәжірибе алмасуды және тиімді шараларды жүзеге асыруды қамтиды.
Қорытындылай келе, діни экстремизмнің зиянды әсерлерін жою және қоғамды қорғау үшін кешенді және көпқырлы тәсілдер қажет. Бұл шаралар білім беру, әлеуметтік және экономикалық қолдау, құқықтық реттеу, психологиялық көмек және технологиялық құралдарды пайдалануды қамтиды. Әрбір азаматтың, қоғамның және халықаралық қауымдастықтың бірлескен күш-жігері мен жауапкершілігі арқылы ғана діни экстремизмнің таралуын тоқтатып, қоғамды қауіпсіз және тұрақты етуге қол жеткізуге болады. Тек бірлескен және кешенді жұмыс арқылы ғана діни экстремизмнің қоғамға тигізетін зиянын төмендетіп, болашақ ұрпақтар үшін қауіпсіз ортаны қамтамасыз етуге болады.
Діни экстремизм мен радикализм – қазіргі қоғамның ең өткір мәселелерінің бірі. Олар жеке тұлғалардың, отбасылардың және бүкіл қоғамның қауіпсіздігіне, тыныштығына теріс әсер етеді. Діни радикализмнің қауіптілігі оның зорлық-зомбылық пен төзімсіздікке шақыруында, әлеуметтік тұрақтылықты бұзуда және қоғамды бөліп-жаруда жатыр.
Сондықтан, діни радикалды ағымдардан аулақ болу, өз қауіпсіздігіңізді, жақындарыңыздың қауіпсіздігін және қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қажетті шаралардың бірі болып табылады. Білім алу, дұрыс ақпаратпен алмасу, әлеуметтік қолдау және құқық қорғау органдарымен ынтымақтастық – осы бағыттағы негізгі қадамдар. Өз құқықтарыңызды, бостандықтарыңызды қорғап, радикализацияға жол бермей, қоғамды қауіпсіз әрі тұрақты етуге өз үлесіңізді қосуға шақырамын.
Нұрлан ГАЗИМОВ,
дінтанушы
«Ақтау қалалық ішкі саясат және тілдерді дамыту бөлімі» ММ-нің тапсырысы бойынша
