«Намаз» жайлы аяттың тәпсірі қандай?

Сұрақ: «Намаз» жайлы аяттың тәпсірі қандай?

Жауап: Алла Тағала: «Күндіздің екі уақытында және түннің күндізге таяу уақытында намаз оқы. Шынында, жақсылықтар жамандықтарды жояды. Бұл – ойланып, ғибрат алатындар үшін бір насихат» («Һуд» сүресі, 114-аят) – деген.

Дінімізде әрбір ақыл­ды, ба­ли­ғат жа­сы­на толған ер, әйелге күніне бес уақыт намаз оқу парызекендігін білдіретін көптеген аят, хадистер келген. Әрі Ислам ғұламалрының ижмәғы бар. Ғұламалар, на­маз­дың па­рыз­ды­ғын мойындамаған адамның дін­нен шы­ғатынын айтады. Ал, намаздың парыздығын мойындап, бірақ намазға нем­құ­райлық танытып оқымаған адам күнәкар мұсылман болып саналады[1].

Имам Матуриди, Құрандағы: «Күндіздің екі уақытында және түннің күндізге таяу уақытында намаз оқы» деген аяттың тәпсірінде: «Аятта үш намаз зікір етілді. Күндіздің алғашқы бөлігіндегі таң намазы мен соңғы бөлігіндегі екінті намазы. Және түннің күндізге жақын болған уақыттағы ақшам намазы. Ал қалған намаздар, «Рум» сүресі, 17-18 аятындағы: «Кеш батырған кезде» деген сөзі екінті намазын, «таң атырғандарыңда» деген сөзі таң намазын, «ғәшиян» деген сөзі құптан намазын және «түскі уақытта» деген сөзі бесін намазын білдіріп тұр. Бұл аятта ақшам намазы айтылмағанымен, ақшам намазы «Һуд» сүресі, 114-аятындағы «түннің күндізге таяу уақытында» деген сөзінде айтылған. Әбу Һурайра (р.а.), Алла елшісінің (с.а.с.): «Намаз – күнәлардың кешірілуіне себеп болады. Қаласаңдар: «Ақмқатында, жақсылықтар жамандықтарды жояды» аятын оқыңдар», – деді» деген хадисін риуаят етті. Бұл аяттағы «жақсылықтар» бес уақыт намазды меңзеп тұр. Бес уақыт намаз –адамды күнәлі істерден қайтарып, тазаруына себеп болатындығы жайлы риуаяттар көп»[2]деп, бес уақыт намаздың Құранда көрсетілгенін айтып, «Құранда бес уақыт намаз туралы келмеген, аяттарда тек күніне үш уақыт немесе тек таң намаз жайлы ғана айтылған» дейтін кейбір ағымдардың қате көзқарасының дұрыс еместігін айтады.

Дінаралық татулықтың маңызы неде?

01.12.2025

Оқушының сабақты тастап, жұмаға баруына бола ма?

26.11.2025

Намаз – адам баласының ақыретте алғаш сұралатын істерінің бірі. Сол себепті, намазға селқостық танытып, оқымай қоюға болмайды. Имам Бұхари және имам Мүслимде жеткен бір риуаятта, Алла елшісі (с.а.с.): «Егер сендердің бірің намаз уақытында ұйықтап немесе ұмытып намазын оқымаса, есiне түскенде дереу оқысын» – деген. Яғни, мұсылман адамның Алла алдындағы парызы болған намаз ғибадаты ұйықтап қалу немесе қатты қарбаластықтан ұмытып кетусебепті оқылмай қалуы мүмкін екен. Мұнан тыс намазды оқымай қоюға бір себептің жоқтығын көреміз. Қасиетті Құ­ран­да: «Жұмақтықтар жұмақта жүріп, тозақтықтардың жағдайы жайлы бір-бірінен сұрасады. Сонда тозақтықтардан: «Са­қар жаһаннам­ына кірулеріңе не се­беп бол­ды?» – деп сұ­райды. Олар: «Біз на­маз оқы­май­тын едік», – деп жауап қа­та­ды» («Мүддәссир» сүресі, 40-43 аят) – делініп, намаз оқымаған адамдар үшін қияметте ауыр азап бары ескертіледі.

Ал, намазына берік тақуа құлдарға мол сауаптың білдіретіндігі жайлы көптеген риуаяттар кездеседі. Соның бірінде қияметтің қиын сәттерінде нәпіл намаздың өзі парыз намаздың орнын толтыратындығы айтылады. Пай­ғам­ба­ры­мыз (с.а.с.) бір хадисінде: «Адам­дар­дың қия­мет кү­нін­де ал­ғаш есеп­ке тар­ты­латын ама­лы, ол – на­маз»деген. Ұлы Раб­бы­мыз ха­бар­дар бо­ла тұ­ра пе­ріш­те­ле­рі­не бы­лай дейді: «Құ­лым­ның па­рыз на­ма­зы­на қа­раң­дар. Оны то­лық орын­да­п па, ке­міс­ті­гі бар ма»? Егер оның па­рыз на­маз­да­ры то­лық бол­са, на­маз сауабы то­лық­тай жа­зы­ла­ды. Егер па­рыз на­маз­да­рын­да нұқ­сан­дық бол­са, Алла Та­ға­ла бы­лай дейді: «Құ­лым нә­піл (сүн­нет) на­маз­да­рын то­лық оқы­ған ба екен?». Егер ол сүн­нет на­маз­да­рын то­лық оқы­ған бол­са, Аллаһ Та­ға­ла: «Құ­лым­ның нұқ­сан па­рыз на­маз­да­рын нә­піл­дер­мен тол­ты­рың­дар», – дейді. Одан кейін па­рыз бол­ған бас­қа амал­дар да осы­лайша есеп­ке тар­ты­ла­ды»[3] деген.

Алла елшісі (с.а.с.) тағы сөзінде: «Намаз – мүминнің миғражы»деген.Яғни, намазына берік болған адамның тәні мен рухы әртүрлі кірлерден тазарып, Жаратушысы алдындағы мәртебесінің өсуін ұқтырады. Намаз оқыған адам күніне бес уақыт Жаратушысы алдында, «Аллаһу әкбар» (Алла ұлық), «Субханаллаһ» (Алла кемшіліктерден пәк) және «Әлхамдулилләһ» (Аллаға шүкір) деп, Жаратушысын ұлықтап, өзінің күнәкар әлсіз құл екенін сезінеді. Бір Аллаға ғана құлшылық етіп, Одан ғана көмек сұрайды. Бір намаздан кейін екінші намазға дейін түрлі күнәлардан сақтанып, таза өмір сүруге тырысады. Міне, осылай адамның әрдайым өзін жамандықтан қайтарып, ізгілікке ұмтылуы Алла алдындағы мәртебесін асқақтата түседі.

[1]Ибн Абидин, I-том, 32-бет; әл-Биная фи шархил һидая, 2-том, 5-бет.

[2]Бәкір Топалұғлы, Тәуилатул Құран ли Әби Мансур әл-Матуриди, «Дәрул мизан» баспасы, Стамбул. – 2006. 7-том, 589бет. 249-бет.

[3]Тирмизи, Салат; 118.