Дін мәселесі нәзік мәселе, оны бүлдіруге де, бұра тартуға да болмайды дейді ғалымдар. Сондықтан азаматтарымыз дін төңіргіндегі кез келген ақпаратты бірден қабылдамай, оған қырағылық көзбен қараса, ақылын жүгіртіп саралап шықса, онда кез келгеннің ұтылғаннан ұтары көп болушы еді. Салафизм секілді ағымның жетегіне еріп, көзсіз соқырлыққа бой алдырмас па еді?!
Ғалымдардың пайымдауынша бүгінгі «салафизм» ағымының ешбір ғылыми мазмұны да, мұсылман жамағатына сәйкесетін тұсы да жоқ дейді. Біз білетін бір ғана анық нәрсе – «салафия» сөзі тек қана тарихтағы «өткен уақыт бөлігін» білдіретіндігі. Бұған бар қоса алатынымыз Мұхаммед пайғамбардың ол кезеңді абзалдықпен сипаттағандығы.
Ал бүгінгі таңда өздеріне «салафизм» деп ат беріп, исламның қайнар көзі Құран мен сүннетті шынайы түрде ұстанған мұсылмандардан өздерін ажыратып тұратын белгі, ерекше сипат ретінде қолдануда. Олар кез келген мәселеге қасарысып қатып қалған. Керісінше, исламның алғашқы үш ғасырлық дәуірінде өткен алдыңғы толқын мұсылмандардың сөздерінде, күнделікті істерінде қатып қалмағандығы тарихтан белгілі.
Алдыңғы толқынның Құран мен хадисті түсінуде ұстанған жолдары – діннің ішкі ғылым саласы екендігін аңғаруға болады. Бұл – мұсылмандардың исламды іс жүзінде асырудағы ұстанатын жолы, төрт мәзһаб осы ғылым жолы аясында құрылған. Сондықтан бүгінгі салафизм идеологиясы Хақтың нақ жолынан алыс екенін көреміз.
Осыдан біршама уақыт бұрын елімізде салафизм ағымын ұстанушылар өздерін «салафиміз» деп ашық айтпаушы еді. Енді соңғы уақытта кейбіреулері «сақал қойып, балақ кесіп, салафи ағымында екенімізді ашық білдіріп отырмыз» – деп БАҚ құралдарына сұхбат беруде. Өздерін еліміздегі өзге мұсылмандардан ерекше, шынайы исламды насихаттаушылар мен ең дұрыс үлгіде ұстанушылармыз деп көрсетуде. Олардың бет-бейнесін танып білмеген, діни санасы толық қалыптаспаған жастар – осы ағымның және сол ағымдағылардың ізінен еру, олар қайда барса сонда бару, этика негіздерін олар неге негіздеп құрса соған негіздеп құру, олар неге қарсы күрессе, соның барлығымен күресу деп ойлап, салафизм идеологиясының құрығына ілініп қалып жатады. Уланған санасы осылайша өзгелердің айтқан сөзіне құлақ аспай, имамның уағызын тыңдаудан қалады.
Ал имамдарды тыңдамауларының себебі «бас тартуға болмайтын шешімін» қабылдап қойғандығы. Біржақты шешім қабылдағаннан кейін, олар мұсылман жамағатын екі бөлікке бөліп отыр. Әуелгі топ – салафизм, ақиқатты бір өзі біліп, бір өзі ұстанады. Екінші топ – бидғатшылар, яғни олар ақиқаттан жырақ, адасушылық жолындағылар деп есептейді. Олар өздерін ислам әлеміндегі түрлі халықтың этномәдени, тарихи және өзге де ерекшеліктеріне негізделген барлық «жат», «кірме» түсініктер мен тәжірибелерден тазарту жолында күрес жүргізуді өздеріне міндет етіп қойған.
Салафизм исламдағы барлық жаңалықтан бас тартуды, әуелгі догмаларға қайта оралып, оның қатаң түрде, дәлме-дәл орындалуын талап етеді. Олар үшін дамудың кез-келген түріне жол жоқ. Тіпті, жиһад ұғымын бұрмалап, оны қарулы күрес ретінде, біржақты ғана ашықтайды.
Сондай-ақ, олар бұл күресті барлық мұсылмандардың өмір сүруінің жалғыз, әрі шынайы формасы ретінде қоғамға таңып қояды. Ал жиһадтың дәстүрлі мағынасы – өзіңнің бойыңдағы нәпсілік кем-кетіктеріңмен күресу болып табылады. Сонымен қатар Құдай мен құл арасындағы кез-келген «дәнекерлікті» жоққа шығарады. Осылайша барлық сүннет жолын ұстанған мәзһаб жолымен қарсыласады. Міне, салафизм ағымының ұстанымы. Шәкірім осындайларға «жындылық» дегеннен басқа баға бермеген екенғой деп ой түйдім.
Ал, Қазақстан мен Орталық Азия мемлекеттері үшін исламның дәстүрлі формасы Ханафи мәзһабы қандай жол?! Ханафи мәзһабы қоршаған әлемді интеллектуалдық тұрғыда қабылдауды бағдар еткен жол. Мәдениет пен ғылымның қазынасына қомақты үлес қосқан ғалымдардың жолы. Дәстүрлі ханафи мәзһабы білім мен ғылымға, рухани кемелденуге тәрбиелейтін ұлылардың ұлық жолы.
Тұрар ТҮГЕЛҰЛЫ
