Қазіргі таңда өзекті мәселелердің бірі – жастардың дәстүрлі емес діни ағымдарға бет бұруы. Бұған дейін қаншама қазақтың ұл-қыздары «Алланы іздеп» шекара асып, өзге елде орын алған майданға аттанып кетті. Қаншасы ажал апанына құлады. Темір қапасқа қамалғаны да көп. Осындай теріс дінді насихаттаушы тажалдың тырнағында қанша жастарымыздың жүргені бізге беймәлім…
Дінді теріс насихаттаушылардың сөзіне алданып, заң алдында жауапқа тартылып Шымкент қаласы және Түркістан облысы бойынша ҚАЖД қарасты ИЧ-167/9 қауіпсіздігі барынша жоғары мекемесінде жазасын өтеп жүрген сотталған азаматтармен тілдесіп қайттық.
Бүгінгі таңда Шымкент қаласы және Түркістан облысының аумағында 2 аса ауыр емес жазасын өтеушілер және ИЧ-167/9 қауіпсіздігі барынша жоғары мекемесі жұмыс атқарады. Осы аталған мекемеде аса ауыр қылмыс жасағаны үшiн бас бостандығынан айыруға алғаш рет сотталғандар мен қылмыстардың қайталануы кезінде бұрын бас бостандығынан айыруды өтеген 500-ге жуық сотталған жазасын өтеуде.
Оның ішінде Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің экстремизм және терроризмге қатысты баптары бойынша 16 азамат сотты болған. Бұл сотталғандардың басым көпшілігі интернет желісінің құрбандары.
«Намазға жығылғанда анамның қуанғаны-ай…»
Соның бірі осы мекемеде жазасын өтеуші Қайсар өзінің жасаған қателігіне өкінетінін айтып, өскелең жастарды радикалды дінді насихаттаушыларға алданып қалмауға шақырды.
– Тоғызыншы сыныпта «крутой» жігіттерге еліктеп шарап ішіп, темекіге әуестендім. Үйге ішіп келетінді шығардым. Анама дөрекі сөйлеп, балағат сөздерді айтып қатты ренжіткен кездерім де болды. Сөйтіп жүріп мектепте орташа бағамен оқып, 9-шы сыныптан кейін Орал қаласындағы колледждің біріне «Салық ісі» мамандығы бойынша оқуға түстім.
Колледжде жаңа орта, жаңа достар пайда болды. Бір досым намаз оқып, мешіттен білім алып жүрді. Бір күні мен досыммен бірге мешітке бардым. Имамның уағызын тыңдап, діни сауатымды жетілдіруге тырыстым. Сол кезден бастап, дінге деген қызығушылығым күн санап арта түсті.
Кейін ауылға қайтып келген соң, намазхан сыныптас досдарыммен араласып, оларға өзімнің намаз оқуға ықыласымның ауғанын айттым. Солардың үйретуімен 2012 жылы Рамазан айында ораза ұстап, бес уақыт намаз оқи бастадым.
Менің дін жолына түсіп, намаз оқып, сабырлы болғанымды көріп анам қатты қуанды. Қуанғаны соншалық, мен намаз оқып отырғанымда сүйсіне қарап тұратын. Анамның күлімсіреген сол бейнесі әлі көз алдымда.
«Дінді ұстай алсаң қасиетің, ұстай алмасаң қасіретің» демекші, діни сауатымның болмауының және өзгелердің сөзіне еруімнің салдары түрмеге қамалуыма әкеп соқты. Бұлай болады деп кім ойлаған?! Әрине, кінә өзімнен, – деді Қайсар.
Ол алғашында өзінің діни ілімі бар имамдардан дәріс алмай, достарының сөзіне еріп теріс жолды таңдағанын аңғармады. Өзіне жақын тартқан достары «оны алдамайды, теріс жолға жетелемейді» деп ойлады. Соларға еріп сақалды өсірді, шалбардың балағын кесті. Өзінің айналасындағылардың бәрі де оған харам болып көрінді.
«Мен теріс ілімді ғаламтордан алдым»
– Алғашында мешіт имамдарынан намазды Әбу Ханифа мәзһабы бойынша үйреніп, оқи бастадым. Достарымның ықпалымен Сауд Арабиясының шейхтары Абдулуахаб пен Әлбанидің кітаптарын оқып, мәзһаптан бас тартып, намазды «сунна» бойынша оқыдым. Дінге өзім қызыға бастадым. Мен ұстазға барған емеспін. Діннен хабарымыз болмағандықтан, сұраққа жауапты өзім іздедім.
Кейін бір-бірімізден кімнен білім алуға болатындығын сұрастырдық. Интернет желісінен араб елдерінің шейхтарының жағымсыз уағыздарын тыңдап, мешіт имамдарын адасқан, бидғатшы, «дінге жаңалық енгізуші, адамдарды адастырушы» деп айыптадым. Имамдардың айтқан уағыздарына құлақ аспай, намазды жан-тәннімен беріліп бұрынғыдай оқымайтын болдым. Себебі, араб шейхтарының уағызы, біздің еліміздегі имамдарға және ата-бабамыз ұстанып келген «дінге» деген жаман ой қалыптастырды. Дәстүрлі дінге сенім жоғалып, оның орнына «радикалды дінге» деген оң көзқарас пайда болды.
Теріс дінді уағыздаушылардың мына сөзін санама түйіп алдым: «Мұсылман мен кәпірдің айырмасы – намаз» деген хадисті теріс түсініп, намаз оқымайтын адамдарға «кәпір» деп қарадым. Олармен соғысу керек, оларды өлтіру сауапты іс, осы жолда шаһид болған адам Аллаға жақын болады» деген ұстаным санамды жаулап алды, – дейді ол.
«Ислам мемлекетіне» барып, соғысқым келді…»
Теріс ағымның жетегінде кеткен Қайсар «Ислам мемлекетіне» барып, соғысқысы келгенін де жасырмады.
– Радикалды діни көзқарасты жақтаушылар «Cен ешкімді тыңдамауың керек, тек олардың ғалымдарының айтқаны ғана дұрыс. Барлық әлем сенің жауың, барлығы тек саған жамандық тілейді, барлығы исламға қарсы жауласып, оны құртқысы келеді» деп үйрететін. Сол себепті, «қазақ жерін «кәпірлер елі» деп қабылдадым.
«Жер бетінде шариғатпен үкім ететін ислам мемлекеті үшін соғысу керек» деген сөзді қолдадым. «Өзін «мұсылман» деп санайтын адам сол елге хижрат етіп немесе көшіп барып, сол жақта өмір сүруі керек» деп ойладым. Бір күні ғаламторда Сирия жерінде Ирак пен Шам өлкесінде «Ислам мемлекеті құрылды» деген ақпарат пайда болды. Олардың іс-әрекетін күні бүгінге дейін қолдап келдім. Ол жер мен үшін «жұмақ» болып көрінді. Сол жақта жаңа өмір бастауды армандадым.
Менің «Жәннәт» көрген еліме баруға анам түбегейлі қарсы болды. Отбасымды, анамды «кәпірлердің ордасына» тастап кетуге қимадым. Содан 2016 жылы жаз кезінде Ақтөбе қаласында Ирак пен Шамдағы ислам мемлекетін қолдап жүрген бір топ адамдармен қарулы қақтығыс жасалды. Бірнеше адам қайтыс болды. Олардың әрекетін «дұрыс» деп ойладым. Айналамдағыларға олардың жасаған ісін елі мен жері үшін күрескен нар тұлғалы батырларды сомдаған жыраулар секілді насихаттай бастадым.
Осы оқиғадан кейін экстремистік «Ислам мемлекеті» халықаралық ұйымына қосылмақ болдым. Сөйтіп, сегіз адамнан құрылған топ Орал қаласында қақтығыс ұйымдастыруды жоспарлап жүрген кезде, яғни дайындық үстінде қолға түстім.
Міне, ҚР ҚК-нің бірнеше бабы бойынша айыпталып, 11 жылға бас бостандығымнан айырылдым. «Терроризмді насихаттаушы», «діни алауыздықты тудырушы» деген айып тағылды, – деді Қайсар.
Өзгерген өмір
Ол салафиттік ағымға бет бұрғанға дейін өзінің мүлдем бөтен адам болғанын айтады. Осы бағытқа бет бұрғаннан кейін түбегейлі өзгерген. Өзінің теріс жолға түскенін түсініп, теолог мамандарының кеңесінен кейін тура жолды таңдады.
– Ата-анамды, ағайын-туыстарымды, дос-жаранды «кәпір» деп араласпай кеттім. Әке-шешеммен жиі сөзге келіп қалатын едім. Менің теріс жолға түскенімді сезген ата-анам мешіт имамдарынан кеңес сұрай бастады. Ал мен болсам оларға «Имамдар мен үшін білімді ғалым емес, олар Құранды, хадисті теріске шығарып, үкіметтің айтқанын ғана қайталайтын қуыршақтар» деп сөз таластыратын едім.
Қазіргі уақытта Түркістан облысындағы ИЧ-167/9 мекемесінде жазамды өтеп жатырмын. Оңалту жұмыстарын жүргізетін мекеме қызметкерлері мен имам-теологтардың діни танымдық түсіндіру жұмыстарының арқасында көп нәрсені білдім. Сирия жеріндегі келеңсіздіктер діни жағдай емес, саяси қарулы қақтығыс екенін түсіндім. Бидғат, такфир, хижрат, тағут мәселелерінің кең мағыналарын түсінбей, радикалды көзқарастарда болғаным надандығым екенін ұқтым. Бір адамның ғана айтқанын тыңдап, көзсіз еріп кетуге болмайтынын, дін мәселесінде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына жүгіну міндеттігін түсіндім. Мекеме қызметкерлері мен имам-теологтарға айтар алғысым шексіз, – деді ол.
«Жастар діни сауатын ғаламтордан емес, мешітте ашса екен…»
Діни білімсіздігінің кесірінен теріс ағымның жетегінде кеткен жігіт өз ісіне өкінетінін де жасырмады.
– Менің сіздерге айтып отырған осы сөздерімді оқыған адамдар «бұл жігітке осы сөздерді мәжбүрлі түрде айтқызды. Айтқан сөзінің бәрі жалған, ертең түрмеден шыққаннан кейін осы ісі тағы да қайталайды» деп мені сөгулері мүмкін. Алайда, мен өзімнің жасаған қателігіме қатты өкінемін. Ағайын-туыстарыма, жанашыр достарыма, көршілеріме ауыр сөздер айтқаным үшін шын жүрегімнен кешірім сұраймын.
Жастардың діни сауаты мықты болуы үшін «дінтану» сабағын мектептен оқытқан жөн деп ойлаймын. Себебі, мен тоғызыншы сыныпты бітіріп, колледжге түстім. Діни білімім болмағанның салдарынан әркімнің сөзіне еріп, өз еліме қастандық жасай жаздадым.
Жастар ғаламтор арқылы діни білім алып, шетелдің ғалымдарының сөзіне сенбей, діннен хабары бар мешіт имамдарынан білім алғанын қалаймын. Біздің еліміздің қазақтың салт-дәстүрін, мәдениетін білетін имам-теолог мамандарын тыңдауы керек, – дейді сотталған.
«Ата-анамнан кешірім сұраймын…»
– Сіздердің сайттарыңыз арқылы ең алдымен, өзімнің жасаған қателігім үшін ата-анамнан кешірім сұраймын. Осы жасаған ісім үшін қатты ұяламын. Бәрінен де бұрын, ата-анамның мені кешіргенін қатты қалаймын. Олар маған деген сенімін жоғалтпаса екен.
Мен өзімнің жасаған қателігімді түсіндім. Әрбір айтқан дөрекі сөзім мен жасаған ісім үшін өкінемін. Мен жазамды өтеп шыққаннан кейін ата-анам, отбасым үшін өмір сүремін.
Менің санамды улаған теріс ағымнан дер кеінде құтқарғандарға да алғыс білдіремін. Полиция қызметкерлері менің әрекетімді аңғарып, құрықтауға кіріспегенде қаншама жазықсыз жанның қанын мойныма жүктер едім. Шетел асып «ислам мемлекеті үшін соғысамын» деп өліп кетер ме едім?! Азғырушылардың жетегінде кетіп, мүлдем тұңғиыққа батып отбасымды, ата-анамды мүлдем көре алмас та едім.
Бүгінгі таңда адасқан көзқарасымнан қайтып, тура жолға нық тұрдым. Отбасыма тезірек оралып, менің қателігім үшін өкініштен қан жұтып, қайғыра жылап отырған анамды жұбатып, оның ризашылығын алсам деймін, – деп көз жасына ерік берді Қайсар.
Дінде зорлық жоқ, оны ұстану-ұстанбау – әр адамның жеке ықтияры. Алайда өз ұстанымын ғана хақ санап оны басқаға мәжбүрлеп, келіспегенді «кәпір» деп сөгіп қыспаққа алу, басқаның пікіріне деген асқан төзімсіздік таныту имандылыққа жатпайды.
Осындай керағар ұғымдағы шолақ белсенділер қазақтың арасында іріткі салуда. Жатжерліктерге еліктесе, соларша сақал қойып киінсе, бетті бүркемелесе, қазақтың сөзін арабша баламаға алмастырса, «таза мұсылман боласың» деген тұрпайы пікір етек жайғаны өкінішті. Есесіне, Ислам дегеніміз сырт пішін емес, ең алдымен ыждахат, иманға келу, адалдыққа ұмтылып, сабырлық таныту, мұқтаж жандарға көмек беру, ашу-ызаны ақылға жеңгізу, кешірімшіл болуды меңзейтін ілім екені ескерілмей қалатыны қынжылтады.
Раушан НАРБЕК,
Түркістан облысы дін істері басқармасының
«Дін мәселелерін зерттеу орталығы»
КММ-нің маманы
