Қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрі ислам құндылықтарымен тығыз байланысты. Өйткені мәдениет – діннің ажырамас бөлігі. Сондықтан қазір ақпараттық технологияның қатты дамыған тұсында мемлекетіміздің рухани дамуында маңызды орын алатын ұлттық мұрамызды бұдан да тереңірек зерделеу қажет.
Егер біздің рухани мұрамызға терең үңілсек, қазақ мәдениеті ислам әлемінің бір бөлігі екенін байқауға болады. Қазақ халқы қиын-қыстау заманда бар күшін салып, бостандыққа, жоғары рухқа, патриотизмге және тарихи сенімге деген ерік-жігерінің арқасында ғана өз дінін, ұлтын сақтай алды.
Бүгінгі күні Қазақстанда әртүрлі конфессиялардың өкілдері, әсіресе мұсылмандар мен христиандар арасындағы келісімнің бүкіл әлемде олардың арасындағы қарым-қатынастар жиі шиеленісіп тұрғанына қарамастан, бейбіт сақталуы маңызды. Идеологиялық тұрғыдан алғанда Қазақстан мемлекеттіліктің зайырлылығына, барлық діндердің заң алдындағы теңдігіне сүйенді. Бұл тұтастай алғанда мемлекеттің, Қазақстанның негізгі діни бірлестіктерін, мұсылмандар мен православиелік христиандарды қолдауы.
Ислам діні мәдениеттің рухани және діни негіздері ретінде Қазақстан Республикасында үлкен маңызға ие. Біздің Республикамызда ислам дінінің тамыры терең, дәстүрі мығым, сонымен бірге қазақ тарихы мен мәдениетінің шарттары мен алғышарттарынан туындайтын өзіндік ерекшелігі бар.
Ханафи мәзһабының өңірімізде кең етек алғаны осымен түсіндіріледі. Ұлы ғалым Әбу Ханифа мен оның шәкірттерінің тұлғасы ғана емес, қажетті шешімдерді шығару тәсілі де бұл мәзһабтың ғылыми ойдың ең толерантты және жұмсақ мектебі ретінде қалыптасуына мүмкіндік бергені анық.
Екіншіден, Ханафи мәзһабы өзінің әдістемесінде әрқашан исламды қабылдаған халықтардың сенімнің негізгі қағидаларына қайшы келмейтін салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарына мұқият қарайды.
Бұл тенденция әртүрлі мәселелерге шыдамдылық пен түсіністікпен қарап, жергілікті әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді, мәдени және ұлттық құндылықтарды ескереді. Ханафи мәзһабы Пайғамбардың (с.ғ.с.) сүннетінен бөлек емес, керісінше онымен бірге екенін атап өткіміз келеді. Сондай-ақ, Ханафи мәзһабы басқа діни конфессияларды ұстанушыларға толеранттылық танытады. Себебі, ол өз тәжірибесінде барлық шешімдерді ислам дінінің әмбебап сипаты мен әлеуметтік жағдайын ескере отырып қабылдайды. Сонымен қатар, басқа адамдардың құрметі мен құқықтарына қол сұқпайды.
Қайтыс болғандарға арналып еске алатын жеті, қырық күн шараларын ұйымдастыруды айыптап, теріске шығаратын бір төбе жастарды көріп жүрміз. Иә, исламдық алғашқы дереккөздер бұл туралы ештеңе айтпайды, бірақ егер сіз біздің еліміздің ерекшелігін ескерсеңіз, адамдар жерлеуге дейін физикалық тұрғыдан келе алмайтын болса, олардың жетінші күні немесе қырқыншы күні келгені орындырақ. Жақынынан айырылған адамдар көңіл айтуды қалайтындардың барлығын қабылдай алмайтынын есте ұстаған жөн. Сондықтан кейбір адамдар мұны жетінші немесе қырқыншы күні жасағанды жөн көреді.
Сонымен қатар, жақсылық жасауға, қонақ күтуге, адамдармен қарым-қатынас жасауға, туыстық байланысты сақтауға шақыратын көптеген Құран аяттары мен хадистер белгілі. Дастархан жаю арқылы біз сол арқылы діни өсиеттерді де орындаймыз. Ал біз осы игі істердің барлығын марқұмға арнаймыз. Исламмен біте-қайнасқан дәстүрлерімізді жіктей берсек, бұл тізбек жалғасып кете бермек.
Қорыта айтқанда ата-бабамыз исламды салт-дәстүрімізбен үйлестіріп, соған сай өмір сүре білген. Бұл ежелден келе жатқан ақиқат жолы Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистері қазақтың ауыздан ауызға жетіп, күнделікті тұрмыс-тіршілігіне негіз болды.
Б. АЯПОВА,
Алматы қаласы Дін істері жөніндегі
басқармасының жанындағы «Кеңес
беру және оңалту» орталығының маманы
