Қақтығыстар дәуіріндегі бейбіт үн
XXI ғасырдың алғашқы ширегінде әлем бұрынғыдан да күрделі сынақтарға бетпе-бет келіп отыр. Қарулы қақтығыстар, діни экстремизм, ұлттық алауыздықтар, мәдени жатсыну – адамзат өркениетінің тұтастығына қауіп төндіріп тұрған құбылыстар. Осындай сын сәтте Қазақстан бастамашы болған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі өркениеттер арасындағы түсіністікке жол ашатын теңдессіз алаң ретінде қалыптасты.
2003 жылы Астанада өткен алғашқы жиыннан бастап бұл форум діни лидерлердің бір-бірімен еркін сөйлесіп, ортақ мәселелерді бейбіт тұрғыдан шешуге талпынатын орнына айналды. Уақыт өткен сайын съездің беделі артып, ол тек діни емес, жалпы адамзаттық мәні бар ірі халықаралық оқиға ретінде мойындалды.
Тарихы мен қалыптасу кезеңдері
Съездің іргетасы Қазақстанның көпконфессиялы тәжірибесіне сүйенеді. Қазақ даласында ғасырлар бойы ислам, христиан, иудаизм, буддизм және басқа да сенімдер қатар өмір сүріп, өзара сыйластықта дамыды. Елдің осы ерекшелігі – әлемдік деңгейде үлгі боларлық құндылыққа айналды.
Алғашқы съезге 17 елден келген түрлі діннің жетекшілері қатысып, діни төзімділіктің жаңа форматтағы үндеуін жариялаған еді. Кейінгі жылдары қатысушы мемлекеттер саны еселеп өсіп, форум географиясы кеңейді. Бүгінде Астана төрінде жүзден астам елдің өкілдері, халықаралық ұйым басшылары бас қосады.
Съездің негізгі миссиясы
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі бір ғана діни мәселелерді талқылаумен шектелмейді. Оның күн тәртібі әрқашан өзекті әрі жан-жақты:
- Қақтығыстардың алдын алу– діндерді соғыс құралы емес, бейбітшілік құралына айналдыру.
- Жастар тәрбиесі– ұрпақты радикализм мен экстремизм идеологиясынан қорғап, ізгілікке баулу.
- Әйелдер құқығы мен отбасы құндылықтары– қоғамдағы теңдік пен тұрақтылықты сақтаудың негізгі шарттары.
- Экологиялық мәселелер– табиғатқа жанашырлықты имандылықпен ұштастыру.
- Ғаламдық ынтымақтастық– мемлекеттер мен халықтар арасындағы сенімге діннің қосар үлесін арттыру.
Съез барысында қабылданған декларациялар тек сөз жүзінде қалмай, БҰҰ мінберінде ресми құжат ретінде жарияланып келеді. Бұл – форумның халықаралық құқықтық және саяси салмақтағы мәртебесін айқын көрсетеді.
Қазақстанның рөлі және дипломатиялық салмағы
Бұл бастама Қазақстанды әлемдік дипломатия сахнасында жаңа қырынан танытты. Астана бүгінде тек саяси келіссөздердің емес, рухани диалогтің де астанасына айналды. Съездің тұрақты түрде өткізілуі – елдің бейбітшілік сүйгіш ұстанымының айқын дәлелі.
Қазақ даласында өмірге келген бейбітшілік идеясы елімізді рухани интеграция орталығына шығарса, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұл үрдісті жаңа заман талабына бейімдеп жалғастыруда. Елдің сыртқы саясаттағы теңгерімді бағыты мен ішкі қоғамдық келісім үлгісі форумның табысты өтуіне негіз болып отыр.
Әлемдік мойындау мен сындарлы пікірлер
Съезге қатысушы беделді діни лидерлердің пікірлерінде Қазақстанға деген алғыс сезімі жиі айтылады. Рим Папасы, Мысырдың Әл-Азһар имамы, Ресейдің Патриархы, Израильдің бас раввиндері сияқты тұлғалардың форумға тұрақты қатысуы – оның беделін айқындап тұр.
Әлемдік БАҚ та Астанадағы жиынды «жаһандық сенім алаңы» деп сипаттайды. Бұл – Қазақстанның халықаралық имиджін нығайтып қана қоймай, оның бейбітшілік брендін қалыптастырды.
Қазіргі сын-қатерлер және съездің болашағы
Қазіргі таңда әлем діндер атын жамылған экстремизм, босқындар мәселесі, әлеуметтік теңсіздік секілді күрделі дағдарыстармен бетпе-бет келіп тұр. Осы орайда съездің миссиясы бұрынғыдан да өзекті.
Болашақта форумның күн тәртібі мына бағыттарға көбірек назар аударатыны анық:жасанды интеллект пен технология дәуіріндегі руханият – ғылым мен сенімнің үйлесімі; гуманитарлық дағдарыстардағы дін рөлі – көмек пен жанашырлықты күшейту; жаһандану жағдайындағы ұлттық мәдениеттерді сақтау – дін арқылы рухани иммунитет қалыптастыру.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі – Қазақстанның адамзат өркениетіне қосқан баға жетпес үлесі. Бұл форум тек діни лидерлердің басқосуы емес, ол – адамзатты бірлікке, татулыққа, мейірім мен жанашырлыққа шақыратын рухани көпір.
Жаһандық дауылдар дәуірінде осындай үндеулердің маңызы ерекше. Өйткені дін – тек сенім ғана емес, ол – адамзатты ортақ ізгілікке жұмылдыратын күш. Ал сол күшті дұрыс арнаға бағыттау – Қазақстан бастамашы болған Астана съезінің тарихи миссиясы болып қала береді.
Е.ЕРҒАЛИҰЛЫ
