Түркі жұрты мұсылмандықпен табысып, иман тауып жатқан заманда Фараб-Отырар атырабындағы бір шағын ауылдан күтпеген жерден жұқпалы дерт тарап, ел басына ауыр күндер туады. Бұл кеселдің белгісі – жас-кәрі демей, бірде-бір жанды аямайды. Ауыл тұрғындары жақын-жуықтарының бірінен соң бірін жер қойнына тапсырған екен. Ауылдың төңірегі өлім мен қайғыға оранғандай болды.
Қырғыннан аман қалған кісілер жан сақтап қалудың амалын таппай, әбігерге түседі. Біреулері тауға қашса, енді біреулері өзен жағалап, басқа елді мекендерге ауып кетуге тырысады. Бірақ бәрібір бұл дерттің жұғысы жылдам болып, қайда барса да ізіне түсіп отырады.
Сол кезде бұл маңда Арыстанбаб әулие Алла жолына насихат етіп жүрген көрінеді. Оны көрген көпшілік қаумалап, «Мына бәлекеттен құтқаруға септес» деп жамырай жалбарынады. Көптің құрметіне ие, ерекше қасиет дарыған баба Жаратқанға жалбарынбаққа шешім қабылдайды. Арыстанбаб ауылдың қасіретке толы күйін көріп, алақанын көкке жайып:
– Уа, Жасаған! Мен бұл жұрттың ахуалын жақсартуға себеп болайын. Өз құдіретіңмен бізге мейірімділік танытып, осы індеттен айықтыр! – деп мінажат етеді.
Арыстанбабтың шынайы тілегі дәргейіне жеткен екен. Алла оның ақ жүректен шыққан дұғасын қабыл қылып, Қаратаудан күнгей өлкені тұтас жабатындай қауқарлы ерекше жел тұрғызады. Бұл жел бұрын-соңды ешкім куә болып көрмегендей қуатты әрі салқын еді. Таң ата көкжиектен ұйытқып көтерілген алапат жел әп-сәтте бүкіл төңіректі шарлап, әр ауыл, әрбір шаңырақ ішіне, әр сай-салаға дейін еніп, бұл маңға таралған қатерлі дертті жойып жібереді.
Бұл желдің қасиеті сондай, кесел-дерттің адамдар денесіне жабысып қалған барлық белгілерін ала кетіп, алысқа құм қылып ұшырды. Жел жүріп өткен жердегі ауа таза, жұпар аңқитын болып, халық жүзіне қуаныш ұялайды. Бірнеше күннің ішінде ауырып жатқан науқас біткен аяққа тұрып, Фарабтың да қаңыраған көшелері қайтадан базарлы қым-қуыт тіршілік пен күйбеңді у-шуға толады.
Жұрт мұндай кереметті көріп, таңғалып әрі шексіз алғыс айтып, Арыстан бабқа келіп:
– Уа, қасиетті бабамыз! Бізді мұндай нәубеттен алып қалған әуелі Алла, одан соң Оның дәргейінде қабыл болған тілегіңіз ғой! Біздің өміріміз сіздің дұға арқылы сақталып қалды, – деп бас иіп, ризашылықтарын білдіреді.
Мұнан соң да бұл жел жойылып кетпейді. Жыл сайын белгілі бір кезеңде тұрып тұратынды шығарады. Ерекшелігі – бір күн тұрады, ол күні тоқтамаса, үш күн тұрады. Ал үш күнде тоқтамаса, жеті күн, жеті күнде тоқтамаса, он бес күн, егер он бес күнде тоқтамаса, жиырма бес күнде тоқтамай, тура бір ай тұрады. Егер бір айда тоқтамаса, тұп-тура үш айға созылады. Сондай бір заңдылығы бар.
Содан бері халық бұл желді ерекше құрметтеп, «Арыстан бабтың жалғыз өзі, қара басы тілеп, жаратқаннан сұрап алған жел» деп қадірлеген. Желдің аты да соған орай ел аузында «Арыстанды-Қарабас желі» деп аталып кетеді. Бұл атау халық жадында ғана емес, табиғат құбылысы ретінде мәңгілікке қалып, ұрпақтан ұрпаққа жетеді.
«Арыстанды-Қарабас желі» туралы аңыз ел ішінде әлі күнге айтылып келеді. Сол ықылым заманадан бастап бұл жел тек дерт емес, барлық қиындық атаулыны үрлеп алып кететін құдіреттің белгісі ретінде ұғынылып, қасиетті саналып келеді екен.
Абылайхан ҚАЛНАЗАРОВ
