Кеше әйгілі хан-сұлтандарға қоныс болған Бурабай жерінде Ұлттық құрылтайдың төртінші пленарлық жиыны алдындағы «Азаматтық қоғам», «Мәдениет. Өнер. Руханият», «Білім мен ғылым», «Әлеуметтік-экономикалық даму» атты төрт секциялық отырысы өтті. Оған Үкімет пен орталық мемлекеттік органдардың өкілдері, депутаттар, қоғам белсенділері, БАҚ пен басқа да сала басшылары қатысты.
Президенттің ішкі саясат мәселелері және коммуникациялар жөніндегі көмекшісі Арман Қырықбаев модератор болған «Азаматтық қоғам» секциялық отырысында 2024 жылы өткен Ұлттық құрылтайдың нәтижелері мен қазіргі уақытта қоғамды алаңдатып отырған бірқатар өзекті мәселе талқыға салынды.
«1 ақпан күні дәл осындай жиын өтіп, 40-тан аса ұсыныс айтылды. Олардың 16-сы – ақпараттық саясатқа, 8-і – білім саласына, төртеуі – дін, үшеуі – отбасылық саясат мәселелеріне, қалғаны түрлі тақырыптарға қатысты болды. Басым көпшілігі бүгінде түрлі деңгейде іске асып жатыр», деді Президент көмекшісі.
Ол бірқатар маңызды ұсынысқа тоқталды. Соның бірі – Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи тарапынан айтылған интернетте Жаңа Қазақстан идеясына қарсы және мемлекетті күстәналауға бағытталған ақпараттық шабуылдар бойынша жұмысты ширату.
«Қазір Мәдениет және ақпарат министрлігі тарапынан әлеуметтік желіге және бұқаралық ақпарат құралдарына мониторинг жүргізу жолға қойылған. Нәтижесінде, түрлі шара қабылданып жатыр. Былтыр министрлік тарапынан 26 053 интернет ресурсқа 800-ден аса ескерту жіберілген. Сонымен қатар «Онлайн платформалар және онлайн жарнама туралы» заң бойынша әкімшілік талаптар күшейтіліп, шетелдік онлайн платформалардың еліміздегі өкілдері тағайындалды. Қазір ВКонтакте, Facebook, Telegram, TikTok секілді желілердің өкілдері бар. Бұл жұмыс қаншалықты нәтижелі деген сұраққа келсек, тұрақты мониторинг арқылы TikTok желісінде жыл басынан бері 1 667 құқық бұзушылық материалы жарияланғаны анықталып, соның 96 пайызы жойылды. Арнайы өкіл тағайындалғанға дейін нәтиже бұдан әлдеқайда төмен болатын», деді А.Қырықбаев.
Президент көмекшісі белгілі журналист Ерқанат Көпжасар тарапынан жалған ақпарат таратумен күреске қатысты ұсыныс айтылғанын да тілге тиек етті. Еліміздің Қылмыстық және Әкімшілік кодекстерінде мұндай құқық бұзушылыққа қатысты жауапкершілік көзделгенін, былтыр елімізде оннан аса қылмыстық және 100-ден аса әкімшілік іс қозғалғанын айтты. Секциялық отырыс барысында депутаттар, қоғам белсенділері, түрлі сала жетекшілері сөз алып, тақырып аясында ойлары мен ұсыныстарын ортаға салды.
Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева модераторлық еткен «Мәдениет. Өнер. Руханият» секциялық отырысында 20-дан аса қатысушы сөз алып, өзекті мәселелер бойынша ой білдірді. Министр бұған дейін өткен бірқатар басқосуда айтылған ұсыныс-пікірдің бәрін құрылтай хатшылығы бекітіп, мұқият зерделегенін атап өтті. Сонымен қатар ол өткен жиында көтерілген жайттарға тоқталды.
«Біріншіден, жұмыс отырысында талқыланған мәселенің бірі – Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің жағдайы. Таяуда Мемлекет басшысы Түркістанға ерекше мәртебе беру туралы заңға қол қойды. Құжатта еліміздің рухани, тарихи-мәдени, туристік орталығы және сәулет мұрасы ретінде Түркістан қаласының ерекше мәртебесі бекітілді. Сондай-ақ Қожа Ахмет Ясауи кесенесі мен басқа да ескерткіштерді сақтау, қорғау аймағында биіктігі мен сәулеті үйлеспейтін ғимараттарды салмау сияқты бірқатар мәселе қарастырылған», деді А.Балаева.
Сонымен қатар ол ономастика саласындағы жұмыстарды жандандырып, тарихи негізі жоқ жер-су атауларын өзгерту бойынша шараларды күшейту, мүгедектігі бар жандарға мәдени мекемелердің қолжетімділігі жөнінде стандарттарды қайта қарастырып, қажетті ақпараттың қолжетімді болуын қамтамасыз ету мәселелеріне тоқталды.
«Атау беру, қайта атау жұмыстары 2024–2025 жылдарға арналған жол картасы негізінде жүзеге асады. Онда төтенше жағдай кезінде, өрт сөндіру, жедел жәрдем, полиция қызметкерлерінің мекенжайға дер кезінде баруын қамтамасыз ету мақсатында ең алдымен атауы жоқ немесе атауы қайталанатын көшелерді ғана өзгертуге басымдық беріліп отыр. А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты М.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институтымен бірлесіп, елді мекендерге атау беру кезінде пайдаланылатын «Жер-су атаулары» және «Дәстүрлі атаулар» тізбесі қайта қарады. Сонымен қатар Ономастикалық жұмысты ұйымдастыру бойынша Әдістемелік ұсынымдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді», деді министр.
Министрлік инклюзивті коммуникацияны дамыту және мүгедектігі бар адамдардың қоғам өмірінің барлық саласына толыққанды қатысуын қамтамасыз ету мақсатында инклюзивті қоғамды қолдау жөнінде жүйелі шаралар қабылдап келеді. Мәселен, елімізде 7 391 мәдени объекті бар болса, оның 2 393-і «Қолжетімді Қазақстан» картасына енгізілген, яғни бұл нысандар мүгедектігі бар адамдарға мүмкіндігінше ыңғайлы бейімделген.
«57 республикалық театрдың бәрінде мүгедектігі бар адамдарға арналған қайырымдылық концерттері, спектакльдер тұрақты түрде өтіп тұрады. Мүгедектер арбасына арналған пандустар және мүгедектігі бар адамдар үшін арнайы орындар көзделген. Сондай-ақ жыл басында қабылданған заңға мүгедектігі бар адамдардың ақпаратқа қолжетімділігі жөнінде бірқатар түзету енгізілді», деді А.Балаева.
Былтырғы Ұлттық құрылтай отырысында көтерілген тағы бір мәселе – қоғамда отбасылық құндылықтарды жүйелі түрде насихаттау, отбасы институтын нығайтатын кешенді шаралар әзірлеу. Министр былтыр «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң қабылданғанын атап өтті.
«Заңға сәйкес, Мәдениет және ақпарат министрлігі Отбасын қолдау орталықтарының қызметін үйлестіреді және әдістемелік басшылықты жүзеге асырады. Бүгінде отбасыларға әртүрлі өмірлік жағдайларды шешуде жан-жақты қолдау шараларын көрсету үшін отбасын қолдаудың 103 орталығы жұмыс істейді. Олардың негізгі функциясы – мемлекеттің отбасылық саясат шараларын іске асыру, өмірлік қиын жағдайға тап болған адамдарды (отбасыларды) қолдау бойынша жұмысты үйлестіру, тұрмыстық зорлық-зомбылық белгілері бар адамдарға қолдау көрсету және мобильді топтардың жұмысын ұйымдастыру. Қазіргі кезде ақпараттық-түсіндіру жұмысын арттыру үшін 2025 жылға арналған Дәстүрлі отбасылық құндылықтарды дәріптеу жөніндегі медиа-жоспар әзірленіп, бекітілді», деді министр.
Аида Балаева ақын Светқали Нұржан айтқан қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, қазақша контентті көбейту туралы ұсынысқа да айрықша тоқталды. 2024 жылдың ақпанындағы жағдайға сәйкес, елімізде 5 834 ресми медиа тіркелген. Оның 3 991-і – газет-журнал, 657-сі – ақпараттық агенттік, 582-сі – желілік басылым, 218-і – телеарна, 90-ы – радио. Мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізудің басты мақсатының бірі – қазақ тілінде сапалы және бәсекеге қабілетті контент дайындауға ықпал ету.
«Қазіргі басым бағыттың бірі – қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, қазақ тілін цифрландыруға жаңа технологияларды енгізу. Тілді цифрландыру, тілдік платформаларды дамыту және Qazgramma және KazLLM сияқты заманауи АТ-шешімдерді жасау бойынша белсенді жұмыс жүргізіліп жатыр. Ұлттық ақпараттық саясат аясында медиадағы қазақ контентінің рөлі артып келеді. Масс-медиа туралы заңға сай, биылдан бастап мемлекеттік тілдегі телерадиобағдарламалардың үлесі 55%, ал 2027 жылдан бастап 60%-ға жетеді. Осылайша, мемлекеттік тілдің үлесі кезең-кезеңмен артып отырады», деді министр.
Түстен кейін Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин модераторлық еткен «Әлеуметтік-экономикалық даму», Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек жүргізген «Білім мен ғылым», секциялық отырыстарында да құрылтай мүшелері жалпыұлттық құндылықтарды одан әрі дамыту қажеттілігіне, биылғы Жұмысшы мамандықтары жылы аясында еңбекқорлық пен кәсібилік құндылықтарын дәріптеуге назар аударды. Олар білім мен ғылымды қолдау және дамыту бойынша қабылданған шараларды оң бағалап, «Жайлы мектеп» бағдарламасының нәтижелері, стипендияның көтерілуі, шетелдік ЖОО-лардың филиалдарының ашылуы, көрнекті ғалымдар мен педагогтердің мемлекеттік марапаттармен ынталандырылуы қажеттігін ерекше атап өтті.
Бұған қоса лудомания мен есірткіге қарсы кешенді жоспар, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес, ЛГБТ насихатына тосқауыл қою, діни саладағы түрлі келеңсіздіктер, БАҚ пен орта мектеп арасындағы байланысты нығайту, т.б. өзекті мәселелерді көтерді. Жалпы, жұмыс секцияларының қатысушылары Ұлттық құрылтайдың үш жыл ішінде идеяларды ұсыну мен қоғамның бірлігін нығайтуға бағытталған стратегиялық қадамдарды қалыптастырудың басты институтына айналғанын атап өтті.
Сонымен қатар жиналған қауымға Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында Президенттің энергетика, көлік, тұрғын үй құрылысы және газдандыру салаларындағы кең көлемді инфрақұрылымдық бастамаларын іске асыру нәтижелері туралы ақпарат берілді. Атап айтқанда, былтыр 2029 жылға дейінгі Ұлттық инфрақұрылымдық жоспар қабылданды. Оның аясында жалпы құны 40 трлн теңгеден асатын 200-ден астам жоба іске асырылмақ.
Ескендір ЗҰЛҚАРНАЙ
