Әр адам – бір қауымның, ұлттың өкілі. Ойланған жан көрер қызығы мен көрешегі осы ұлтпен бірге екенін түйсінеді; ұлтының тарихынан тағылым алып, арман-мұратына жалғанады; туған ұлты үшін еңбет ету керектігін түсінеді. Өйткені Құранның: «Уа, адам баласы! Шүбәсіз, сендерді бір ер және бір әйелден жараттық. Сондай-ақ бір-бірлеріңді танып, білулерің үшін сендерді ұлттар, рулар қылдық. Шынында, Алланың қасында ең ардақтыларың – тақуаларың. Шәксіз, Алла – бәрін Білуші, бәрінен Хабар алушы!» («Хужурат» сүресінің 13-аяты) деген аяты – ұлт үшін қызметтің абыройлы міндет екенін, «Халыққа қызмет – Хаққа қызмет» екенін шегелейді!
Адам дүниеге келер отбасын, туған жерін таңдай алмайды. Алайда ол туған жері мен елі үшін жауапты. Халыққа, туған елге қызмет етудің дәрежесі иман қуатына және Ел мен жерге деген махаббатқа байланысты екендігі даусыз. Мұсылман адам өз тағдырын ел-жұртының арман-мұратымен біте қайнастырып, өзін оның өркендеуіне, рухани гүлденуіне жауапкер санауы керек. Елге қызмет етудің бір көрінісі сол елдің тілін, дінін, салт-дәстүрін, мемлекеттік рәміздерін құрметтеу болып табылады. Сондай-ақ, халық игілігіндегі мүлікті талан-таражға салмау, кісі ақысына көңіл бөлу, ұлт мүддесі үшін жұмыс істеу де – Отан алдындағы адалдықтың, иман кемелдігінің белгісі. Осы орайда жолдасы келген кезде жанып тұрған шырағын ауыстырғаан ІІ Омардың үлгісі қандай ғажап!..
Туған елінің абыройын ойлаған, туған жерінің көркейгенін қалаған әрбір азамат өз ісін, кәсібін жақсы меңгеруге талпынуы қажет; кәсіби біліктілігін арттырып, өз мамандығының шебері болуға тиіс. Сонда ғана көпке пайдалы болып, сауабы еселене бермек. Өйткені атадінімізде адамдардың ең жақсысы – басқаларға пайдалы бола білген жан екені айтылады. Бұл жайлы Алла елшісі (Ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болсын!): «Алла Тағала үшін ең сүйікті адамдар – ең пайдалы адамдар. Ал Құдіретті де Ұлы Алла алдындағы ең сүйікті амал – мұсылман бауырыңа, ол қиналған кезде көрсеткен көмегің немесе оны қарыздан құтқаруың, немесе оны аштықтан сақтап қалуың, сол арқылы оған қуаныш сыйлауың…» – дейді (Табарани, ибн Әбу ад-Дуния жеткізген).
Халқымызда «Отан отбасынан басталады» деген мәні терең сөз бар. Расында, Отанды сүю, туған елге деген құрмет сезімі отбасынан, отбасында көрген өнегеден бастау алады. Балаға жастайынан ар-иманын, отанын қорғау секілді құндылықтарды үйрету – ата-ананың міндеті. Туған ел мен жерге деген құрметті, елдік мінезді, патриоттық рухты өз ата-анасынан көре алмаған баланың ол қасиетті сезімді басқа жақтан табуы неғайбыл.
Халық даналығы «Отан үшін отқа түс – күймейсің» дейді. Отанды қорғау жолында ерлікке үндейтін бұл өсиет – ата дініміздің асыл қағидасының бірі. Өйткені, ата дініміз бес нәрсені: дініңді, ар-намысыңды, жаныңды және ұрпағың мен дүниеңді қызғыштай қорғауды міндеттейді. Шариғат бойынша осы құндылықтарды қорғау жолында қайтыс болғандар шейіт саналады. Ал шейіттердің сұраусыз Жұмаққа баратыны мәлім. Отанды қорғаудың абыройлы һәм сауабы мол іс екендігі Пайғамбарымыздың (Ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болсын!) мына хадисінде анық айтылады: «Шекараны және Отанды қорғау үшін бір күн, бір түнгі күзет – бір ай бойы нәпіл ораза ұстап, түнімен намаз оқудан да қайырлы» (Тирмизи жеткізген); «Екі көздің иесі бар: тозақтың оты оларға тимейді. Біріншісі – Алла Тағаланы шынайы құрметтеп, көзіне жас алғандар. Екіншісі – Алла жолындағы күзетте көз ілмеген адам» (Бухари мен Муслим жеткізген).
Түркі жұртына рухани ұстаз болған Қожа Ахмет Йассауи бабамыз халыққа қызмет етудің шарты – топырақ сипатты болу, яғни өзімшілдіктен арылып, нәпсіні тыю екенін ескертеді. Ол кісі: «Дертсіз адам – адам емес, мұны аңда» деп, Жаратушы Иесіне деген махаббаттан жұрдай мұндармен қатар, өз елінің алдындағы міндетін ескермеген, қара басының қамын ғана күйттейтін пендені адамдық қасиеттен ада, яғни «уайымы жоқ, дертсіз» жан ретінде суреттейді. Ал, Абай хакім:
«Мазлұмға жаның ашып, ішің күйсін,
Харекет қыл, пайдасы көпке тисін.
Көптің қамын әуелден Тәңірі ойлаған,
«Мен сүйгенді сүйді» деп Иең сүйсін», – деп түйіндесе, Шәкәрім атамыз: «Адамдық борышың – халқыңа қызмет қыл, Ақ жолдан айнымай, Ар сақта, оны біл», – деу арқылы, халыққа қызмет қылу – тура Жолдың, Ар-иманды сақтаудың басты шарттарының бірі екенін дәйектейді.
Адам қарнының ашқанына емес, қадірінің қашқанына налиды. Арманы – ақша табу, мақсаты – мәнсапқа жету болған пенде ұзаққа бармайды, бақытты сезінбейді; жанының қалауы, рухының алаңы – маза бермейді: одан не «өліп» құтылады, не «тіріліп» құтылады. Ұлттың да Мақсат-мұраты – қарын тойдырудан, жайлы тұрмыс пен нәпсілік мақтаннан аспаса, қуатына құрт түседі, келешегіне балта шабылады. Өйткені рухсыздан жігер, өнерсізден өнеге, қамсыздан қайырым, бейғамнан берекет табылмайды. Арманы мәнсіздің – тірлігі нәрсіз, мақсаты аласаның – нәтижесі мардымсыз. Өзегі шіріген ағаштың ақыры құлайтыны сияқты, іші қуыс пенде құрдымға жұтылады, рухсыз ұлт тобырға айналады…
Бабалардан мұраға қалған «Мәңгілік ел» мұраты бар. Ал мәңгілік ел болу үшін – Ақыретке аман жету, ар-иманын, адамдығын ту еткен ел болу шарт; мәңгілік мекенге кіруге лайық болу шарт! Ол үшін дініңді, тіліңді, дәстүріңді, діліңді көздің қарашығындай қорғау керек, дамыту керек! Атаңның аманатына адал болып, ұрпағыңды ар-иманның талабына сай тәрбиелеу керек! Мәңгілік құндылықтарды сіңіргенде ғана, мәңгі тірі Иемізге ұмтылғанда ғана Мәңгілік ел боламыз!
Ар-иманнан аттамай, Тәңірі нұсқаған Жолмен жүру, Пайғамбар (Ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болсын!) көрсеткен Өнегені шамшырақ қылу, ата-баба Соқпағынан адаспау – жеке пенденің де, тұтас ұлттың да парызы…
Ер болуды, Мәңгілік ел болуды жазсын!
Алғадай ӘБІЛҒАЗЫҰЛЫ
