«Қансонар» аңшылар мен аңшылық шаруашылығы субъектілерінің қоғамдық бірлестіктерінің республикалық қауымдастығы «Қазақ тазысының» патент иесі атанды. Бұл туралы Qazpatent ұлттық зияткерлік меншік институты хабарлады.
«Қансонар» қоғамдық бірлестігі 2013 жылы ресми түрде тіркелді. Ұйымның жарғылық мақсаттарына сәйкес «Қансонарға» қазақ тазысы мен төбет иттерінің ұлттық тұқымдарын сақтау, көбейту және жұртшылықтың қызығушылығын арттыру жауапкершілігі жүктелген.
Республиканың өңірлік питомниктерінде алғаш рет Қазақстан Республикасы халықтарының әуелгі ұрпақтары әзірлеген мәдени мұра мен өзіндік ерекшелікті, ұлттық аңшылық дәстүрлері мен тәсілдерін сақтау және тарату үшін қатал жергілікті табиғи – климаттық жағдайларға жақсы бейімделген «Қазақ тазысы» иттерінің жаңа тұқымы құрылды.
Апробацияға дайындыққа байланысты генетика институтымен 2021-2023 жылдары зерттеу бойынша ғылыми жұмыстар жүргізілді, зерттеу объектісі қазақ тазы тұқымының иттері болды. Гендік қордың жай-күйін бағалау және қазақ тазы иттерінің генетикалық бейінін құру мақсатында қауымдастық биоақпарат пен генетикалық материал жинады, генетикалық әртүрлілік параметрлері алынды және олардың жеке ДНҚ-профильдері әзірленді.
Жалпы алғанда, селекциялық жетістікке патент жаңашылдық, ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық критерийлері болған жағдайда беріледі. Селекциялық жетістікке патент беретін құқықтық қорғау көлемі тұқымның сипаттамасына енгізілген белгілердің жиынтығымен анықталады.
Селекциялық жетістікке патент Ауыл шаруашылығы министрлігінің мемлекеттік комиссиясының қорытындысы негізінде берілді. Ол бойынша шешім мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынау және сынақтан өткізу әдістемесіне сәйкес қабылданды.
Зерттеулер қазақ тазы ит тұқымының жоғары жүйке қызметінің (ЖЖҚ) типологиялық ерекшелігін анықтады, оның жүйке жүйесінің жоғары жүйке орталықтарының функционалдық жай-күйінің неғұрлым тұрақты, туа біткен және өмірлік қасиеттерін анықтады. Жүгіру кезінде иттердің жұмыс қабілеттілігі мен тұрақтылығының жоғарылау кезеңдері оның жүйке жүйесінің функционалды жағдайына айқын тәуелділікті анықтайды. Қазақ тазысының ЖЖҚ айрықша тұрақтылығы оны иттердің барлық басқа тұқымдарынан ерекшелейді. «Қазақ тазысы» тұқымының иттері курсинг (иттердің механикалық қоянға жүгіруі) бойынша, сондай-ақ «Қазақ тазысы» тұқымының иттерінің жарыстары мен сынақтары бойынша жоғары көрсеткіштерімен ерекшеленеді.
Барлық өңірде «Кансонар» қауымдастығының өкілдіктерінде жыл сайын «Қазақ тазысы» тұқымды иттердің өңірлік, республикалық асыл тұқымды байқаулары өткізіледі. Олардың негізінде экспонатталған иттердің олардың стандартына сәйкестігі туралы сарапшылардың қорытындысы беріледі. Олар кез келген климаттық жағдайға жақсы бейімделген, комиссиялық бағалау бонитирлеу кезінде аталықтар – 120, аналықтар -100 балдан кем емес бағаланады.
«Қазақ тазы» тұқымының иттері жоғары икемділікке ие, желге, ұзақ қысқы кезеңнің төменгі температурасына және оңтүстік жаздың ыстық құрғақ кезеңіне өте оңай төзеді.
Айта кетсек, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылы Президенттің Іс Басқармасына жеті қазынаның бірі – қазақы тазы мен төбет тұқымдарын сақтау жұмысын қолға алуды тапсырған еді.
