Жұма, 29 Тамыз, 2025
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы
  • Кіру
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету

«Сұхбат» сөзінің мағынасын білесіз бе?

12.04.2022
- Ислам, Таңдаулы
0
213
ҚАРАЛДЫ
Facebook-те бөлісуTwitter-де бөлісу

Сөздікте «Аз уақыт болса да бірге болу» деген мағынаны білдіретін сұхбат «Дос табу және танысу, бір мекенде немесе руһани бірге болу, кездесу, көрісу» сияқты мағыналармен қоса алғанда «Діни және дүниелік мәселелер талқыланған алаңы» деген мағынаға да келеді.

Құран Кәрімде Хз. Әбу Бәкірдің Алла Елшісінің сахабасы (досы) болғаны айтылады (Тәубе сүресі, 40 аят). Осы жердегі сөйлесу сөзінің сөздік мағынасын қарастыратын болсақ, Алла елшісінің сұхбатында болған мұсылмандар үшін көпше түрі «Асхаб» десе, жекеше «Сахаба» терминдері қолданылған. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) сахабаларын әңгіме/сұхбат арқылы хабардар етіп, тәрбиелегендіктен, осы сүннетті ұстанған ғұламалар мен сопылар да әңгіме/сұхбаттарын жеткізу мақсатында қалқалар ұйымдастыру арқылы өз білімдерін жұртшылықпен бөлісті.

Сұхбат/әңгімелесу «діни білімі бар тұлғалардың немесе ғұламаның сөзін тыңдау үшін ұйымдастырылған діни-мистикалық кездесу» мағынасында көп қолданылады. Сахаба сөзімен мағаналыс сұхбат, жиналған жамағат ғайбат, өтірік, жала жабу, сөз тасу сияқты күнәлары жоқ, көңіл күйді көтеруге, руһани тәлім алуға арналған әңгімелесу, достықты нығайтатын кездесулерге айтылады.

Әбу Наср Абдулла б. Әли б. Мұхаммед әс-Саррадж әт-Туси (ө. 378/988) деген ханафи мәзһабының ғалымы өзінің «әл-Лумма» деген еңбегінің 234-бетінде сұхбаттың түрлері туралы былай дейді: «Сопылар Алламен сұхбат, Пайғамбарымыз Мұхаммедпен (с.ғ.с.) сұхбат, адамдармен сұхбат, өз нәпсісімен сұхбат және шайтанмен сұхбат сияқты түрлері бар дейді. Алла Тағаламен сұхбат дегеніміз ақиқатпен/әділдікпен жақындық орнату. Адамдармен сұхбат шынайы болу. Нәпсімен сұхбат, оған қарсы тұру. Шайтанмен сұхбат онымен үнемі күресу дегенді білдіреді».

«Абай арқылы ішкі әлемімізді тазарту маңызды»

«Абай арқылы ішкі әлемімізді тазарту маңызды»

28.08.2025
Умрадан оралды

Умрадан оралды

28.08.2025

Әбілқасым Зейнуліслам Әбдулкәрім б. Хәуәзин б. Әбдиллмәлік әл-Қушайри (ө. 465/1072) деген ғұлама «Әр-Рисәлә» деген әдебиетінің 580-бетінде сұхбаттың үш түрінің болатыны туралы былай деп баяндайды: 1) Адамдар арасында физикалық сұхбат. 2) Рухани сұхбат. 3) Құдаймен сұхбат.

Физикалық, яғни тән сұхбатта шейхпен кездесіп, оның сөзінен пайдалану. Сопылық ілімінде мурит шәйхінің сұхбаттарына қатысу арқылы өз ілімін жоғарылатады. Мәуләна Жәләлиддин Әр-Румидің Шәмс Тәбризимен және Садреддин Конияуидің Меулана Джелаледдин-и Румидің Шемс-и Тебризимен және Садреддин Коневидің Мухйиддин Ибнул-Арабимен байланысы тән сұхбаты арқылы жүзеге асқан.

Ал рухани сұхбат дегеніміз «Өмірден өткен немесе шалғайда жүрген ұлы әулиелердің рухымен бірге болып, олардан рухани тұрғыдан пайда көру» дегенді білдіреді. Сопылық ілімінде шәкірттің ұстазымен мұндай қарым-қатынаста болуы үшін ол физикалық яғни тәнінен рухани ойша шығып ұстазымен сұхбаттасуды айтады. Бұған «Сухбәту л-Халкия» деп атайды. Соңғысы да Құдаймен сұхбат дегеніміз, Құдаймен араға ешкімді қоспастан тікелей Алламен сөйлесуге айтылады.

Сопылар өздеріне алғаш қонаққа келген адамдармен әңгімелесіп/сұхбаттасып, діни-мистикалық кеңестер береді. Бұндай сұхбатты жүргізген адамға «Сұхбат Шәйхім» деп атайды. Осылайша сұхбат шәйх шәкірттердің рухани хәлінен хабардар және олардың ұстанымына жауапты. Тәрбие мен зікір шейхтарынан айырмашылығы, өзіне ергендерге тек әңгіме арқылы жол көрсететін тәрбиеші ұстаз. Сұхбаттасу сопылықта тәрбие мен тәлім ретінде қабылданғандықтан, сопы ілімінің ғұламалары өз шығармаларында әңгіменің қасиеті мен әдебіне кең көлемде орын бөлген.

Саррадж әт-Туси «әл-Лумма» деген еңбегінің 273-бетінде, Бағдадидің екі рәкәғат нәпіл намазға қарағанда, дін үйреу мақсатында қонаққа келген адаммен сұхбаттасқан абзал деген пікір айтқан. Яғни сұхбаттың негізгі мақсатты Алланың махаббаты мен разылығына бағытталған болуын негізге алады. Сонымен қатар мұндай сұхбаттарда материалдық, дүниелік мүдделер ойға да келмейді. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) кейбір хадистерінде Алла жақсы көрген құлымен бір жерге жиналып және Аллаға деген сүйіспеншілікпен тарқағандар қиямет күні Алланың ерекше рақымына бөленетіні жайында айтылады (Бұхари, «Худуд», 19 хадис; Муслим, «Зекет», 91 хадис; Тирмизи, «Зухд», 53 хадис).

Сопылық әдебиеттерінінің кейбіреулері ұстаздың мәжілістерінде айтылған сұхбаттарынан алынған жазбалардан жинақталған кітаптар бар. Мұндай шығармаларға «Мәлфузат» және «Мәжәлис» деген атаулар берілген. Мәулананың «Фихи Ма Фих» мен «Жәжәлиси Сәбә»деген еңбегі және Әмір Хасан Сижзидің Низамеддин Әулиемен сұхбатын қамтыған «Фәуәидул Фуад» бұл жанрдың алғашқы және маңызды үлгілерінің бірі болып саналады. Сонымен қатар, Сунулла Ғайбидің Шәйхі Ибрахимнің сұхбатынан алған жазбалардан тұратын «Сухбәтнәмә» деген еңбегінде маңызды үлгісі ретінде айтуға болады. Бұларға қоса, Ибраһим Хастың «Кәләм-и Азиз» және Мехмед Шәйхудидің «Телвихат-ы Субханийе» әдебиеттер, ұстаздарынан сұхбаттарынан жинақталған.

Қорытындылай келе, қазақ мәдениетінде баршамызға мәлім болғандай «Халық ауыз әдебиеті» деген үрдіс болатын. Ұрпақтан ұрпаққа бабаларымыздың аңыздары мен тәрбиелік мақсатта айтылған көптеген сөздері жеткізіліп отырған. Халық ауыз әдебиетінің бір ерекшелігі сонда, сұхбат түрінде өткізіледі. Жергілікті тұрғындар арасында насихаттаушылар да көп болғаны және әр қазақтың шаңырағында шежірелер мен тәрбиелік мазмұндағы сұхбаттар жүргізу дәстүрі қалыптасқан.

Алайда, бүгінгі таңда ауыз әдебиеті әлеуметтік желілерде тек виртуалды сұхбатқа айналып кетті. Жылдам әрі қолайлылығы жағынан дұрыс та шығар. Дей тұрғанмен кездесіп жүзбе-жүз дидарласып/сырласып/сұхбаттасқанға не жетсін. Әрқашан сұхбатымыз жарасқан ел болудан/сұхбатымыз орныққан жамағат болдан Алла айырмасын.

Исатай БЕРДАЛИЕВ

Нұр-Сұлтан қаласы Діндерді зерттеу орталығының теологы,

PhD Доктор

Таңбалар: Исатай Бердалиевілім алусопылықсұхбат
Бөлісу18Твитерге12Бөлісу2Бөлісу

Ұқсас мақалалар

Имам: «Нахшбандия» тармақтары – салт-дәстүрімізге залалы көп жат ағым
Ағымдар ақиқаты

Имам: «Нахшбандия» тармақтары – салт-дәстүрімізге залалы көп жат ағым

06.11.2024
Қасым-Жомарт Тоқаев: Біз озық ойлы ұлт ретінде тек қана алға қарауымыз керек
Сұхбат

Қасым-Жомарт Тоқаев: Біз озық ойлы ұлт ретінде тек қана алға қарауымыз керек

03.01.2024
Тағы жүктеу
Келесі жазба
Елордада «Eurasiаn Book Fair-2022» көрмесі өтпек

Елордада «Eurasiаn Book Fair-2022» көрмесі өтпек

Пікір қалдыру Жауапты болдырмау

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

Соңғы жарияланымдар

«Абай арқылы ішкі әлемімізді тазарту маңызды»
Сұхбат

«Абай арқылы ішкі әлемімізді тазарту маңызды»

28.08.2025
Умрадан оралды
Жаңалықтар

Умрадан оралды

28.08.2025
Ақтөбе мешіттері 1134 оқушыны мектепке дайындады
Жаңалықтар

Ақтөбе мешіттері 1134 оқушыны мектепке дайындады

28.08.2025
Тағы жүктеу
Қазақстандағы Ислам

Kazislam порталы – мемлекетіміздің дін саласында жүргізіп жатқан жұмыстарын насихаттайтын еліміздегі бірден-бір интернет-ресурс.

Біздің қолдаушыларымыз:

  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы

© 2025 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Бастапқы
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
  • Жоба туралы

© 2025 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Қош келдіңіз!

Төмендегі тіркелгіңізге кіру

Құпиясөзді ұмыттыңыз ба?

Құпия сөзді қалпына келтіру

Please enter your username or email address to reset your password.

Кіру
-
00:00
00:00

Queue

      Update Required Flash plugin
      -
      00:00
      00:00
        Сұрақ қою
        Сұрақ қою