Асқазанында құрты бар адамның семірмейтіні сияқты, ішіне жемқорлық секілді жегіқұрт түскен мемлекет ешқашан дамымайды, халқы байымайды.
Құлқынның қамын басты орынға қоятын адамдары көбейіп кеткен қоғамда жемқорлық індеті әрдайым бүршік жарып, гүлдей беретіні даусыз. Бірақ, бұл – парақорлықпен күресті саябырсыту керек дегенді білдірмесе керек. Керісінше, күн өткен сайын онымен күрес қарқын ала түсуі тиіс.
Дегенмен, бір нәрсе ақиқат: адамның санасына парақорлыққа бой алдырудың мемлекетке де, өзіне де зияны мен күнәсі туралы түсінікті, жемқорлыққа деген жеккөрінішті жастайынан сіңірмесе, одан өзге күрес шаралары – құр тыраштану екенін өмірдің өзі көрсетіп отыр. Жемқорлықты іштей жақсы көріп, жаны қалап тұрған адам, қанша жерден тыйым салсаң да, заңмен қорқытсаң да, оған барудың түрлі жолын ойлап табады.
Жемқорлыққа қарсы жеккөрінішті қалай қалыптастырамыз? Ол көшелерге самұрықтың қанатындай далитып «Пара алмайық!», «Жемқорлық – жегіқұрт!», «Өзіңнен баста!» деген секілді девиз жазып қою арқылы қалыптаспаса керек. Бұл керісінше парақорлықпен айналысуға шақырып тұрғандай күлкілі нәрсе.
Осы орайда, біздің ойымызша, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін үгіт-насихат жүргізуде діннің әлеуеті өте зор. «Параны берген де, алған да, ортасында делдал болған да – тозақта» деген сияқты хадистерді баланың құлағына жас кезінен сіңіріп отырсақ, өскенде ол мұндай күнәлі, қоғамға зардабы мол істен аяғын тартып тұрар еді.
Пайғамбардың сахабасы, әйгілі халифа Омар ибн Хаттабтың өмірінен бір жақсы мысал бар. Мемлекет басшысы болып тұрған шағында оған бір адам келеді. Омар: «Шаруаңыз менің өзіме қатысты ма, әлде мемлекет ісіне қатысты ма?» – деп сұрайды. «Сіздің жеке өзіңізге қатысты шаруа», – деп жауап береді әлгі адам. Сонда халифа үстелінде жанып тұрған майшамды өшіріп, дәл сондай екінші майшамды жағады. Мұның мәнісін сұраған адамға: «Бірінші жанып тұрған майшам мемлекеттікі еді. Мынау екіншісі – өзімдікі. Сөйлесетін шаруамыз маған қатысты болғасын, өз майшамымды жақтым», – деген екен.
Бұдан біз әділеттің ақ туын көтерген халифалардың тіпті кішкене майшам секілді мемлекет мүлкіне ұқыптылықпен қарап, қара басының қамы үшін пайдаланбағанын көреміз.
Ал қазіргі кейбір шекпенділер мемлекет қаржысын миллиондап жұта салып, дым болмағандай, беті бүлк етпестен басшылық қызметте жүр. Сырттай ел басқарған іскер тұлға болып көрінгенімен, жұрт көзінен тасалана бере сол мемлекетті жауынан бетер тонап жатқан парақорларды нағыз «екіжүзді» деп атаса жарасады. Құранда мұндайларға қатысты: «Мұхаммед, қияметте екіжүзділерге қатты азап бар екенін өздеріне хабарла», – деген ескерту бар.
«Бақара» сүресінің 188-аятында: «Араларыңдағы малдарыңды бұзық жолмен жемеңдер. Сондай-ақ, біле тұра адамдардың малынан бір бөлім жеу үшін билерге апармаңдар», – деп тікелей жемқорларға қарата ескерту жасалады.
Сыбайлас жемқорлықпен күресте Ислам дінінде айтылған осындай рухани тәлімдерді бойға сіңіріп, адамның өз ішіндегі күресті, яғни күнәға деген жеккөрінішті күшейтудің пайдасы көбірек болса керек.
Ол үшін, әрине, ең біріншіден өмір сүруге қолайлы қоғам құрған жөн. Қазір, өкінішке қарай, біздің қоғамды өмір сүруге толыққанды ыңғайлы деп айта алмайсың. Бір істі қолға алайын десең, алдыңнан түрлі кедергі шыға келеді. Олардан «сүрінбей» өту үшін көп адам «сыбайластыққа» жүгінуді құп көреді. Кейде жемсаулары толмай жатқан жемқорлар осындай кедергілерді әдейі қолдан жасап, халықты пара беруге мәжбүрлеп қойған ба деп қаласың…
Асқазанында құрты бар адамның семірмейтіні сияқты, ішіне жемқорлық секілді жегіқұрт түскен мемлекет ешқашан дамымайды, халқы байымайды. Бұл әр адам есіне сақтап жүрер бұлжымас заңдылық!
Ескендір ЗҰЛҚАРНАЙ
