Сенбі, 6 Желтоқсан, 2025
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы
  • Кіру
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
Қазақстандағы Ислам
Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету

Шыңғысханның «Ұлы Яса» заңын зерттеп жүрген мамансыз. Осы заң бойынша мемлекет қалай басқарылған?

20.08.2015
- Сұрақ-жауап
0
920
ҚАРАЛДЫ
Facebook-те бөлісуTwitter-де бөлісу

Ибн Батутаның айтуына қарағанда құрылтайдың екінші бір аты «той» деп аталған. «Тойда» империяның, ұлыстың басшысы немесе билік жүргізіп отырған рудың жасы жағынан үлкен мүшесі шақыратын. Оның шақырылу мерзімі күні бұрын белгіленіп, ұлыстарға адам жіберу арқылы жария етілетін. Тағайындалған мерзімде және белгілі бір жерге империяның түкпір-түкпірінен «ханзадалар, күйеу балалар, ханшалар, түмен және мыңбасы, нояндар жиналды. Бұл жерге олардың қоластындағы патшалар мен сұлтандар мол-мол сыйлық пен тартуларын алып келетін болды.

Шыңғыс ұрпақтары ұлыс билеушісі қызметімен қоса әскери іске де жауапты лауазымды тұлғалар саналды. Шыңғыс ұрпақтарының лендері(Шыңғыс ұрпақтарына билеуге берілген әкімшілік үлес) әскери жүйедегі ондық, жүздік, мыңдық, түмендікке қарай әкімшілік бөліністі құрады. Яғни, «чингизизм» идеологиясына негізделген басқарушылық әскери-демократиялық қауымдастықтан жоғары деңгейдегі милитаристік мемлекет санатына көтерілген саяси құрылым болатын.

Құрылтайда сайланған «Хан» мәртебесінен кейінгі мансап «беклер-бегі» деп аталды. Ол әскери қызметпен бірге азаматтық сот істеріне де тікелей араласып отырды. Беклер-бегіне бүкіл түменбасы, мыңбасылар бағынышты болды, сондай-ақ, ол сот ісімен бірге сыртқы саясатты да қадағалау міндетін атқарды. Ал, қазына істерімен және азаматтық мәселелермен хан кеңесшісі – уәзір шұғылданды. Одан басқа ұлыстарды басқаратын қарашы би мен түменбасылар болған.

Аймақтарды басқару ісіне даруғалар мен басқақтарда араласты. Даруғалар негізінен салық жинаумен шұғылданды, басқақтар басқару міндетін де атқара отырып, жергілікті халыққа әскери бақылауды жүзеге асырды. Хан тағайындаған даруғалар (дарғы-бектер) кез-келген шаруашылықтың 1/10 пайызын ханның үлесі ретінде салық деп алып отырды. Басқақтар да халықтың әрбір оныншы өкілін әскерге алды.  Егер, әскери міндеттен жалтарса, «чирек ұрын» жазасымен жазаланды. Мемлекеттің ішкі-сыртқы саясатына жауапты беклер-бегіне бағынышты диван қызметіндегі ведомостваларда «бітікші» деп аталатын хатшылар жұмыс істеді. Сонымен бірге, мемлекеттік басқаруға атақты билер мен олардың көмекшілері – бақауыл, тұтқауыл, жасауыл, тамғашы, тартынақшы атты лауазым иелері тартылды.

Дінаралық татулықтың маңызы неде?

01.12.2025

Оқушының сабақты тастап, жұмаға баруына бола ма?

26.11.2025

«Ұлы Яса» заңы бойынша мемлекеттік қызметкерлер жалпы «төрелер» деп аталды. Қара халық төрелерге әрдайым құрмет көрсетіп, мойынсұнуға тиісті болды. Егер, тиісінше құрмет көрсетпесе, онда айып-пұл өтейтін. Мысалы, жергілікті халық төрелерді тиісті деңгейде қарсы ала алмаса, «қонақ тешен» айыбын төлейтін. Төрелерді міндетті түрде «шусун» (сусын) атты ас-сумен қамтамасыз етуге тиісті-тін. Шыңғысхан ұрпақтарының жекеменшік жерлері «сойырғал» деп аталды.

 

Таңбалар: Мұхан Исахан
Бөлісу22Твитерге14Бөлісу3Бөлісу

Ұқсас мақалалар

Иттифақ-ул-муслимин – Ресейдегі алғашқы мұсылмандар одағы
Ислам

Иттифақ-ул-муслимин – Ресейдегі алғашқы мұсылмандар одағы

22.08.2023
Мұсылмандар бюросының мүшесі – Жұбаныш Бәрібаев
Ислам

Мұсылмандар бюросының мүшесі – Жұбаныш Бәрібаев

17.08.2023
Тағы жүктеу
Келесі жазба

Шыңғысханның дінге көзқарасы қалай болған?

Пікір қалдыру Жауапты болдырмау

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

Соңғы жарияланымдар

Жаңалықтар

Аида Балаева Халықаралық волонтерлер күнімен құттықтады

05.12.2025
«Үздік имам» интеллектуалды білім сайысының жеңімпаздары марапатталды
Жаңалықтар

«Үздік имам» интеллектуалды білім сайысының жеңімпаздары марапатталды

05.12.2025
Бауыржан Момышұлының өмірі мен қызметіне қатысты түпнұсқа құжаттар
Жаңалықтар

Бауыржан Момышұлының өмірі мен қызметіне қатысты түпнұсқа құжаттар

04.12.2025
Тағы жүктеу
Қазақстандағы Ислам

Kazislam порталы – мемлекетіміздің дін саласында жүргізіп жатқан жұмыстарын насихаттайтын еліміздегі бірден-бір интернет-ресурс.

Біздің қолдаушыларымыз:

  • Бастапқы бет
  • Жоба туралы

© 2025 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Нәтиже жоқ
Барлық нәтижені көрсету
  • ҚАЗ
  • РУС
  • Жаңалықтар
  • Мақалалар
    • Мемлекет және дін
    • Ислам
    • Қоғам
    • Ағымдар ақиқаты
    • Исламдық қаржыландыру
    • Ғибратты әңгімелер
  • Сұхбат
  • Сұрақ-жауап
  • Видео
  • Тағы
    • Инфографика
    • Кітапхана
    • Сауалнама
    • Дінтану бұрышы

© 2025 kazIslam.kz Яндекс.Метрика ZERO.kz

Қош келдіңіз!

Төмендегі тіркелгіңізге кіру

Құпиясөзді ұмыттыңыз ба?

Құпия сөзді қалпына келтіру

Please enter your username or email address to reset your password.

Кіру
-
00:00
00:00

Queue

Update Required Flash plugin
-
00:00
00:00