Мұнымен қоса, мұсылмандар ардақты тұлға, өнегелі ұстаз бола білген Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өмір жолымен етене танысып, көркем мінезінен үлгі алады. Мәуліт айының да халық арасында кеңінен аталып өтілуінің бірден-бір мақсаты – үмметінің Пайғамбарға деген сүйіспеншілігін арттыру, тәлімге толы әдебін бойына сіңіру болып табылады.
Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.): «Уа, Алланың елшісі! Осыншалықты әдепке кім баулыды?», – деп сұрайды. Сонда Алланың Елшісі (с.ғ.с.): «Мені Раббымның өзі әдепті етті және жақсылап тәрбиеледі», – деп жауап қайырған екен.
Ал, Айша анамыздан (р.а.): «Алла Елшісінің мінез-құлқы қандай еді?», – деп сұраған кісілерге: «Сіздер Құран оқымайсыздар ма?», – дейді. Тосын сауалға тосылған олар: «Әрине, оқимыз», – дейді. Айша (р.а.) анамыз сонда: «Алла Елшісінің мінез-құлқы – Құран еді»,– деп жауап берді. Қарап отырсақ, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) әдептің ең биік шыңынан көрінген дара әрі өнегелі тұлға екені сөзсіз. Өйткені, Алла елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.): «Менің сендердің араларыңда ең жақсы көретінім және Қиямет күні маған ең жақын болатындарың – мінез-құлқы жақсы болғандарың»,– деп айтқан.
Иә, адамзаттың ұлы досы болған пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) табиғи бол-мысындағы көркем мінездерін жинақтап, оқырман назарына ұсынғанды жөн көрдік. Себебі, пайғамбарымыздың мінсіз көркем мінезіне тіршілік еткен әр пенденің мұқтаждығы бар екені рас. Асылында Алланың ардақтап жіберген Елшісі (с.ғ.с.) қандай жан еді?! Олай болса, оқып білейік.
Шынында, пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) көп сөйлемейтін. Жаман сөз айтпайтын. Өзгелермен ерегеспейтін. Сөзі мен ісі сай келетін. Әрқашан ойланып жүретін. Берген уәдесіне берік болатын. Салақтықты жаны қаламайтын. Ешкімнің кемшілігін іздемейтін.
Сыпайы және кішіпейіл бо-латын. Туған-туыстарын құрмет тұтатын. Адал болған азықты алып жейтін. Ретсіз не болса соны сөйлемейтін. Әрдайым байсалдылық танытатын. Дүние істеріне бола ашуланбайтын. Көрші ақысына қатты көңіл бөлетін.
Жүрегі өте жұмсақ, сезімтал болатын. Күмәнді нәрселерден өте сақ еді. Баршаның қайғы-қамына ортақтасатын. Пайдасыз нәрселермен еш айналыспайтын. Көңілі ұнатпаған мәселеде үнсіз қалатын. Кімге болса да бірінші болып сәлем беретін.
Кешірімділігі соншалықты – кек сақтамайтын. Адамдардың әрдайым табысқа жетуін тілейтін. Әркіммен ақылы мен түйсігіне қарай сөйлесетін. Сөйлегенінен гөрі ой үстінде жүруі көп болатын. Жеке басы үшін ашуланып, өзгеден өш алмайтын. Айыбы мен кемшіліктері үшін ешкімді кекетпейтін. Адамдардың қасынан ақырын және күлімдеп өтетін.
Ол сөйлеген кезде айналасындағыларды баурап алатын адам еді. Өзгелер үшін жақсы-лық әкелмейтін сөзді айтпаған. Жүзінен әрдайым нұр төгіліп, жайдары болып жүретін. Әдетте, жаман сөздерді ауызға алмай, сөйлеген кезде кем сөйлеп немесе артық сөз айтпайтын.
Үй иесі рұқсат бермейінше, табалдырығынан аттамайтын. Шындық пен адалдыққа келгенде, алдына жан салмайтын. Киім кигенде мақтаншақтыққа жол бермей, орташа киінетін. Ақиқатқа қайшы келетіндей сүйіспеншілікті қабыл етпейтін.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) шаш пен сақалдың үрпиіп, шатасып тұрғанын құптамайтын. Ешкімнің бетіне келіп немесе артынан айыптап кінә артпайтын. Сөйлесіп тұрған кезде жүзін басқа жаққа бұрып алып кетпейтін. Жетімдердің басынан сипап, оларға қамқор болуды бұйырған. Кез келген мәжіліске қатысқанда жеке дара бөлініп отырмайтын. Киімнің әдемі киілуін әмір етіп, масқаралыққа түсуін ұнатпайтын.
Есігін қағып жәрдем сұрай келген кісінің бетін қағып қайтармайтын. Ол балалардың бақытты болуын тілеп, оларды қарғауға тыйым салатын еді. Ар-ұяттың күштілігінен қатты дауыспен күлмей, тек күлімдейтін. Адамзаттың ардақтысы болса да, ел қатарлы қарапайым өмір сүретін.
Сөйлеген сөздері тізілген моншақтай тартымды, әрі берекеті мол еді. Кедейлердің жабырқау көңілдерін көтеріп, оларға мейірбандық танытты. Сауда-саттықта әдептілігі сондай – ел оған сенімді («әл-Әмин») деген есім берді. Адамдардың ең жомарты болса да, оның жомарттығы оразада тіптен арта түсетін. Кедейлермен қатар отырып тамақтанатыны сондай – олардан ерекшеленіп тұрмайтын.
Ізін басқан достарына: «Бұл дүниеде бір бейшарадай, яғни жолаушы секілді бол!», – дегені де содан. Күнә не, сауап не, әмір не, тыйым не екенін білмейтін адамдардың жағдайына қайғыратын. Өзіне дұшпандық жасағандарды кешіріп қана қоймай, оларға құрмет пен мархамат танытатын. Қиыншылыққа немесе әлде-қандай жағдайға түскен кезде әдепсіздікке салынып ашуланбаушы еді.
Қасында отырып ең соңынан сөйлеген кісілердің өзін бірінші кісіні тыңдағандай мұқият тыңдайтын. Адамзат баласының ең мәртебелісі болса да, достарына: «Мені Алланың құлы, әрі елшісі деп атаңыздар», – дейтін. Әйел заты адамдық қасиеттен айрылып қорланған дәуірде: «Жәннат – аналардың аяғының астында»,– деп, оларға құрмет көрсетілуін айтып, дәрежелерін көтерді.
Ол әрдайым таңертең үйінен шығарда: «Иә, Раббым! Тура жолдан адасудан және адастырылудан, алданудан және алдандырылудан, хақсыздық етуден және хақсыздыққа бас ұрудан, құрметсіздік етуден және құрметсіздік етілуден саған сыйынамын»,– дейтін.
Міне, осыншама көркем әдепті тал бойына топтап, үмметіне үлгі болған ол – адамзаттың ардақтысы, сүйікті пайғамбарымыз Мұхаммед саллаллаһу алейһи уә сәлләм болатын. Өйткені, Алла өз Елшісіне: «Шын мәнінде, Сен ұлы көркем мінез-құлыққа иесің»,– деп ерекше атап өткен («Қалам» сүресі, 4-аят). Ал, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) болса, үмметіне: «Мен көркем мінезді толықтыру үшін келдім»,– деу арқылы жоғарыда аталып өткен әдептерінен үлгі алуымызды нұсқап тұрғандай.
Қайырбек ОТЫЗБАЕВ
