АСТАНА. 13 қаңтар. E-islam.kz – Біздің заманымыздан 3800 жыл бұрын негізі қаланған каллиграфия өнері ақсүйектердің сүйікті ісі болған. Әсіресе, Ислам елдерінде көркем жазатындар жоғары бағаланған. Ал Асылбек Байұзақұлы – каллиграфия өнері бойынша Мысырда білім алған еліміздегі алғашқы маман. Хұснихат шебері Асылбек хаттат биылғы Құрбан айт мерекесінде Алматы қаласынан Астанаға арнайы ат басын бұрып, бас қала жұртшылығына өз туындыларын алғаш рет таныстырған болатын. Біз елорда тұрғындарын төл туындыларымен тәнті еткен Асылбек Байұзақұлымен болған сұхбатты, ойлы оқырман, Сізге ұсынып отырмыз. Оқи отырыңыз…
«МҰСЫЛМАНДАРДЫҢ ҚАҒБАСЫ – МЕККЕДЕ, ІЛІМНІҢ ҚАҒБАСЫ – МЫСЫРДА»
– Асылбек Байұзақұлы, әңгімені әріден бастасақ. Бұл салаға қалай келдіңіз? Өнегелі өнердің сізді тартқан сыры неде?
– Асыл дініміздің жаухар өнеріне ес білгелі қызықтым десем де болады. Аллаға шүкір деймін, мен өскен үй Алматыдағы орталық мешіттің жанында болды. Сол мешіттің ауласында ойнап өстім. Ол кезде қазіргідей зәулім ғимарат жоқ, кішкене ғана ағаштан жасалған мешіт еді. Бәрі көз алдымда, сол маңда мектебім де орналасқан. Кейін мешітті үлкейтті, орталық мешітке айналды, маңдайшаларына үлкен жазулар ілінді, безендірілді, осының бәрін көріп есейдім. Өткен-кеткен сайын мешіттің мұнара, күмбездеріне, михраб, минбардағы жазуларға таңдана қарайтынмын. Сол әсем бұралған жазуларға құштар болдым, «мынау қалай бұратыла жазылған, бұны адамдар әдемі дауыспен оқиды, осыны бір адамдар жазған-ау, кім жазды, қалай жазды» деген сұрақтар мазалайтын. Содан көрген жазуларымды ұмытып қалмауға тырысып, үйге келіп, қалам-қағазымды алып, түсірем. Осылайша бұл өнерге деген ынтам оқушы кезден оянған еді. Кейіннен мектеп бітіріп, Алланың қалауымен, сол кезде енді ашылған «Нұр Мүбәрак» Ислам мәдениеті университетінің «Исламтану» мамандығына оқуға түстім. Міне, сол жылдары осы тылсым өнермен жақынырақ танысуым басталды. Университет ашылған соң, Мысыр елінен бізге Ахмад Әмір деген араб ұстаз келіп, сабақ берді. Ол кісі тек хадис пен тәпсірден ғана емес, осы Ислам каллиграфиясынан, хұснихаттан да дәріс жүргізеді екен. Менің алғашқы кәсіби ұстазым осы кісі болды. Алла ол кісіге разы болсын. Үйреткені көп еді ұстаздың. Бізге каллиграфия пәні 2 курста енгізіліп, оны аттай екі жыл оқыдық. Және бұл пән жай ғана бір семестрлік оқу мен сынақ қана емес, үлкен мемлекеттік емтихан болып, ол сынақтан біріміз құлап, біріміз сүрініп, енді біріміз ілініп, кәдімгі күрделі сабақ болды. Ахмад Әмір бізге осы пәннен екі жыл сабақ беріп, келісім-шарттағы мерзімі тәмамдалып, еліне кетті. Алайда, ынтық болған өнерге, хұснихат ғылымына деген сезімім тоят ала алмай қалды. Оқуды бітірген соң, бір жыл имамдық қызметте болған уақытта әйтеуір бір қолым қалт етіп, реті келген кезде құрал-сайман, қалам-қағазымды алып, хұснихатпен айналыса бердім. Сол кездері осы салада арнайы ілім алсам, белгілі бір деңгейде меңгерсем деген ой мазалап жүрді. Алланың қалауымен бір күні Мысырға, Каир қаласына жолым түсті, сол елде алдын ала 3-4 ай дайындық курсынан өттім. Әлі есімде, сол уақытта күніне 14-18 сағат дайындалатынмын. Сөйтіп, күз келді, емтихан тапсырдық, тарихы 1922 жылдан тарқайтын Халал аға деген каллиграфия институтына оқуға қабылдандым. Сол уақытта Еуропа, Азия елдерінен осы каллиграфия саласына келген жалғыз шәкірт едім. Өзімді сол институттағы бақытты шәкірттердің қатарынанмын деп ойлаймын, себебі, бізге сол кезде каллиграфия саласының хас шеберлері, майталмандары дәріс берді. Индонезия, Малайзия, Еуропа, Азия елдеріндегі, Парсы түбегіндегі, Араб мемлекеттерінің үлкен мешіттерінің, Мекке мен Мәдина қаласындағы мешіттердің безендірілуінде өз қолтаңбаларын қалдырған шебер мамандар ұстаздық етті. Ахмад Фарис, Ахмад Фахт, Абдулла Исмаил, Хишам Сабир, Абдулла Осман сынды ұлағатты ұстаздардың алдын көру, сол кісілерден дәріс алу – мен үшін үлкен құрмет.
– Тарихтан мәлім, каллиграфия Ислам әлемінде кең тараған өнер. Осы мұсылман елдерінің ішінде таңдауыңыз неге Мысыр еліне түсті?
– Сұрағыңыз өте орынды. Араб халқында бір сөз бар. Қазақша айтқанда, «сапарға шықпас бұрын серігіңді таңда» деген мағына береді. Менің таңдауымда 22 араб мемлекеті болды, осы елдерге талдау жасап, тарихына көз жүгіртіп, энциклопедияларды ақтарып, біраз ой сарабынан өткіздім. Араб елдерінде оқыған, білім алған имам ағаларымыздың ақыл-кеңесіне құлақ түріп, 22 елдің ішінен таңдауымда үш ел қалды: Мысыр, Түркия, Ливия. Түркия мен Ливияны ысырып қойып, Мысырға тоқтаған себебім, Египет – білімнің ошағы. Онда баршаларыңызға мәлім «Әл-Әзһар» ислам университеті бар. Мысырдың тарихы, өркениеті мен ғылымына бала кезден қызығатыным да рас еді. Мақсат-мұраттарым осы елге тоғысқасын, Мысырға аттануға бел будым. Жалпы, өздеріңіз де білесіздер, Мысыр елін «Ілімнің қақпасы» дейді. «Мұсылмандардың қағбасы – Меккеде, ілімнің қағбасы – Мысырда» деген жақсы бір сөз бар. Оның үстіне, ислам тарихынан белгілі, бұл жер пайғамбарлар мекені деп те аталған. Сондықтан, діни-рухани, тарихи-мәдени жағынан да осы ел мені қатты қызықтырды. Сонымен қатар, бұл топырақта сонау замандарда Бейбарыс сұлтан, Қайтпай сұлтан, Шернияз сынды батыр бабаларымыз билеген. Бабалар ізі жатқан жер.
– Мысыр еліне аттанбас бұрын, өзіміздің отандық каллиграф шеберлерін іздеп көрдіңіз бе? Осы салада ой бөлісіп, тәжірибе алмасу үшін бұл саланы меңгерген маман бар ма деп, сұрастырып көрмедіңіз бе?
– Алматы – алып шаһар. Арман-мұраттар мен тағдырлар тоғысатын қала. Іздестірдім барынша. «Нұр Мүбәрак» университетін оқи жүріп, екі жыл Ислам институтында оқыдым, одан Иран мәдени орталығында парсы тілін меңгердім. Каллиграфия ғылымына қатысты әдебиеттер араб, парсы не түрік тілдерінде. Сол себепті маған тіл меңгеру қажеттілігі туындап, осы тілдерді үйрене бастадым. Сосын осы каллиграфия саласында бұрын-соңды елімізде мамандар болды ма деп іздестіріп көрдім. Исламтану саласында араб тілін меңгерген, араб мемлекеттерінде оқып келген имам ағаларымыз баршылық, дегенмен, арнайы осы саламен айналысқан маман табылмады. Көпшілігі сол әріп айналасынан қайтқан.
– Біз оқыған тарихта каллиграфияның мыңға жуық түрі бар деседі. Сіз соның 6 түрін меңгердіңіз. Осы жайында айта өтсеңіз…
– Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) заманында араб жазуы болған, сол кездің өзінде бұл жазудың 300-ден астам түрі белгілі еді. Енді, ойлай беріңіз, одан бері мың жарым жылдай уақыт өтті, олар бір-бірімен тоғысады, бірігеді, сембиоз болады, екі жазу қосылып үшінші жазудың түрін шығарады, бертін келе қаншама жазудың түрлері пайда болды. Нақты санын бір Алла біледі. Ал мұсылман үмметі болып саналатын 1,5 млрд халыққа кең тараған 5-6 түрі бар. Қаншама түрлері бізге белгісіз күйде кетті десек те болады. Мәселен, өзіміздің киелі Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесіндегі, қабырға-мінберлеріндегі жазу стилі сиагет деп аталады. Бұл тек біздің Орта Азияға ғана тән түрі. Өкінішке қарай, бұл стиль бүгінде өлі жазуға жатады, ешкім оны жаңғырта да алмады. Тек тарих болып қалды. Алайда, үмітім де жоқ емес. Осы сиагат жазуына ден қойып, соны қайта түлетіп, жаңғыртып, жаңа ғасырға оралтсам ба деген ниетім бар.
«АЛЛАНЫҢ ДИДАРЫНАН АРТЫҚ БАЙЛЫҚ ТА, БАҚЫТ ТА ЖОҚ»
– Ілім жолынан оралғаннан соң елдегі дін саласына өзіндік үлес қосып келесіз. Өзіңіздің қолтаңбаларыңыз қалған мешіттер жайлы, ірі туындыларыңыз туралы айтсаңыз…
– Осы азды-көпті уақытта еліміздің әр өңіріндегі облыстық, аудандық, ауылдық жердегі мешіттерді безендіріп келемін. Елбасымыз ашылу салтанатына қатысқан Қарағанды орталық мешітінің ішкі-сыртқы безендірілуін түгел жазып шықтым. Араб әмірліктерімен бірігіп салынған Өскемен орталық мешітін жаздық. Осы жерде айта кететін қызық жайт, Өскеменнің орталық мешіті екі елдің ынтымақтастығының арқасында салынып, ол Қазақстан бойынша сыйымдылығы жағынан 3-ші құлшылық үйі саналды. Қазақ елі тарапынан «осы мешіттің безендірілуін өз еліміздің азаматы салады» дегенде, Араб әмірлігінің өкілдері тәуелсіздік алғанына көп бола қоймаған жас ел санап, бірден келісе қоймады. «Ендеше, біз алдымен мешіттің ішкі формасын, жазу стилін, эскизін көрсетейік» деп, әмірлікке жобаны жібердік. Араб ағайындар біздің жобаға риза болысып, орталық мешіттің түгел ішкі-сыртқы безендірілуі өз қолымнан өтті.
Тағы бір үлкен жоба – Көкшетау қаласында салынып жатқан орталық мешіт. Алла қаласа, таяу уақытта ел игілігіне беріледі деген сенімдеміз. Биыл ғана Астанада, қателеспесем, сегізінші мешіт саналатын «Әлжан ана» айшықты құлшылық үйінің толық ішкі-сыртқы безендірілуін, минбар, михрабтарындағы жазуларды жазып шықтым. Дәл қазіргі уақытта Павлодар қаласындағы «Мәшһүр Жүсіп» мешітінің қайта жөндеу жұмыстарына атсалысып жатқан жайымыз бар. Бұдан бөлек, бүгінде діни баспа ісі де жанданып бір жүйеге түсіп келеді, сол жұмыстарға мүмкіндігіміздің жеткен жеріне дейін араласып, үлес қосып келеміз.
– Бұл өнер адамды не нәрсеге тәрбиелейді?
– Сауалыңыз қисынды. Бұл – адам баласын төзімділікке, сабырлы болуға тәрбиелейді. Алла Тағала адам баласына көптеген жақсылық береді, сабырлылық, көркемдікке құштарлық, сұлулық, жан мен тән тазалығы, махаббат, мейірім… Ал біздің дініміз осының барлығына шақырады. Оның ішінде осы хұснихат, ең әуелі, сұлулыққа, көркемдікке және сабырлылыққа баулиды. Діннің жартысы – сабырлылық. Ал тең жартысы – тазалық. Осы екі сипат та каллиграфияда бар. Адамның санасы таза болмаса, таза, көркем жазу да шығуы екіталай. Санаим деген ғалым айтқан екен, «Егер адамның назары таза болса, ол тек тазалықты ғана көреді» деп. Егер адам баласының жан-дүниесінде бір кірбің болса, онда дүниедегі тек кем-кетік пен қоқысты көруі мүмкін екен. Араб халқында тамаша бір мақал бар. «Хұснихат – билеуші әмір адам үшін – кемелдіктің белгісі. Бай-дәулетті адамға ол бір – сұлулық. Ал пақыр адамға бұл – мал-мүлік» деген. Ал хазреті Әли (р.а.) ислам тарихындағы ең алғашқы хаттат болып саналады. Өйткені, сіздер білесіздер, ардақты пайғамбарымыз хат танымаған, оқи алмаған, жазбаған. Пайғамбарымыз уахимен жеткен бұйрықты айтып, оны жанындағы сахабалары хатқа түсіріп отырған. Ал, хазреті Әли – бүкіл каллиграфтардың әмірі. Сол хазреті Әлидің (р.а.) айтқан керемет сөзі бар: «Хұснихатпен айналысыңдар, бұл сендерге ризықтың көптеген кілттерінің бірі». Ризықтың көптеген түрлері бар екенін білеміз. Олар: шүкір, сабыр, Аллаһты зікір ету. Солардың бірі, осы – каллиграфия деп атап кеткен.
– Каллиграфия – етек-жеңімізді енді жиып, тәуелсіз ел болған болашағынан көп үміт күтетін қазақ қоғамы үшін тың сала. Осы салаға деген қоғам тарапынан қызығушылық бар ма, ұсыныстар түсті ме?
– Тәуелсіздік есігін ашқан жиырма жыл ішінде бәрі бірден қалыпқа түсіп, дамып кетпейді, әрине. Каллиграфия елімізде кенжелеп тұрған сала екені рас. Ата дініміз бен баба дәстүрімен қайта қауышқан қазақ елінде хұснихаттың да өзіндік орны бар. ИншаАлла, бәрі де реттеледі деген үміттемін. Және үміт етіп қана қоймай, осыған әрекет етудеміз. Үкімет береді деп отырмай, сіз болып, біз болып қолға алып, көтеруіміз керек. Халықтың игілігіне асып, жақсылыққа жарап отырған іске мемлекет тарапынан да қызығушылық туып, қолға алынады деп сенеміз. Соның алғашқы бастамасы ретінде бүгінде еліміздегі ҚМДБ-ға қарасты тоғыз медресенің оқу бағдарламасына Білім және ғылым министрлігі тарапынан осы каллиграфия пәні енгізіліп, бекітілсе нұр үстіне нұр болар еді. Сондай-ақ, алдағы жылы Алматы қаласы Ислам мәдениетінің астанасы болғалы жатыр. 2013 жылы Мәдина қаласы Ислам мәдениетінің астанасы болса, биыл көрші Қырғыз елінің орталығы Бішкек қаласы аталуда. Алла қаласа, келесі мәртебелі жыл Қазақ елінің еншісінде болмақ. Бұл – еліміз үшін абыройлы атақ. Осы үлкен айтулы жылға сәйкес каллиграфия саласының дамуына бір екпін беріп, халықаралық конференция, конкурс, жәрмеңке секілді шаралар ұйымдастырылса хұснихат өнерінің тынысы кеңейір еді деп ойлаймын.
– Бір сөзіңізде хазреті Әлидің (р.а.) хұснихат жайында айтқан тамаша сөзін еске салдыңыз. Яғни, хұснихат көптеген ризықтың кілті десек, бүгінгі нарық пен бәсекенің заманында нәпақаның көзі ретінде қарай аламыз ба?
– Мысыр, Түркия елінде білім алғанымда көптеген ұстаздардың алдында болдым. Сол кезде ұстаздарға айтатынбыз: «Ұстаз ақы, шәкірт ақы деген болады. Сіздердің бұл еңбектеріңізге қанша төлеймін, не төлеймін» деп. Сонда ұстаздарымыздың айтатыны: «Әлемнің әр бұрышынан келетін сендер секілді шәкірттерден ақы алар болсақ, бұл кезде миллионер болатын едік». Ең абзалы – Алланың разылығы үшін еңбек ету. Ризық – Алладан. Алла өзі жеткізеді. Хазреті Әли (р.а.) бұл сөзді бекер айтпады. Алла жақсырақ білуші, ал өз басым осы каллиграфиядан дәріс беріп, осыдан байып кеткен адамды көрмедім. Ислам каллиграфиясы – Алланың разылығы үшін болған білім. Шариғи тұрғыда айтар болсақ, Алланың дидарынан артық байлықты, бақытты жоқ десем де болады.
ҮШ ТАҒАННАН ТҰРАТЫН ТЫЛСЫМ ӨНЕР
– Тағылымы мол салаға баулыған ұстаздарыңыз жайлы айтсаңыз…
– Әңгімеміздің басында ұлағатты ұстаздарым жайлы айтып өттім. Мысырдағы оқуымды аяқтағаннан соң елімізге оралып, біраз медресе, мешіттерімізге еңбек етіп, қайта күш-жігерімді жинап, Түркияның Ыстамбұл қаласына барып, Хасан Челяби ұстаздың алдында сабақ алдым. Әлі де сол елде білімімді жалғастырудамын. Ол кісі әрбір мұсылманның жүрегінде ерекше орын алатын қасиетті шаһарлар Мекке мен Мәдинадағы мешіттердің жазуларын жазған. Сауд Арабиясы королінің тікелей шақыртуымен үш жыл тапжылмастан Мәдинадағы Жұма, Құба мешіттерін, пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мешітін, Меккедегі әл-Харам мешітін өрнектеген кісі. Осындай зор құрметке ие ұстазымның қолтаңбасы Алматыдағы Орталық мешітке де тиді. Германия, Малайзия, Лондондағы, Америка құрама штаттарындағы мешіттерді де хұсни жазуымен безендірген. Биыл ұстазым Алланың берген ғұмыры, 85 жасқа аяқ басып отыр, жуырда мерейтойы болады. Осы жасына қарамастан Хасан ұстаз әлі де шәкірт тәрбиелеп, ұстаздық етуде. Исламда «Құран Меккеде түсті, Каирде тиләуат етілді, Ыстамбұлда жазылды» деген қанатты сөз бар. Осы сөздердің астарына үңілсеңіздер, жауабын табасыздар. Каирден ең мықты хафиз-қарилер шығады, өйткені онда «әл-Әзһар» секілді беделді оқу орындары бар. Ал ең мықты каллиграфия орталығы – Ыстамбұлда. Осы каллиграфияны жетік меңгерген екі ұлт болса, соны бірі – түрік ағайындарымыз.
– Биылғы Құрбан айт мерекесінен соң мешітімздің жамағатымен жүздестіңіз, баршамыз шығармашылығыңызбен жақынырақ таныстық. Машақаты мен ләззаты қатар жүретін өнердің шын бағасын білгендейміз. Шыны керек, бұқара халық бір серпіліп қалды. Енді, сізді халық іздесе қалай табады? Арнайы ғаламтор бетінде ашқан ресми сайтыңыз бар ма?
– «Ел құлағы – елу» ғой, біреуден біреу естиді, мешіттер көбеюде, рухани иммунитетіміз қалыптасып келеді, сұрағанның көңілін жықпауға тырысамыз. Әлеуметтік желілерде тіркелгенмін, туындыларымды жариялап тұрамын. Бірақ арнайы ресми сайт ашқаным жоқ, дегенмен сайтпен бірге өзге де тың жоспарларымыз бар, Құдай қаласа, уақыты жеткенде сіздермен бөлісуге әзірмін. Іздеп келушілер баршылық, шамамның келгенінше, уақыт ыңғайына қарай қандай да бір руханиятымызға пайдасы мол дүние болса, үлес қосуға күш саламыз.
Және де халықпен жақын жүздесуім осы биыл өткен «Ханшатырдағы» мәдени-рухани кеште болды. Осы керемет кешті ұйымдастырып, сонау Алматыдан мені алдырып, «осындай асыл дініміздің үлкен бөлшегі болып саналатын Хұснихат өнерін халыққа жақынырақ көрсетейік, насихаттайық» деп бастама көтерген «Нұр Астана» орталық мешітінің бас имамы Наурызбай қажы Тағанұлына, барша елордалық дін қызметкерлеріне алғысымды білдіргім келеді.
Ес білген баладан еңкейген қарияларға дейін, ақ жаулықты апаларымыз бен ағаларымыз келіп, «Мынау не мағына береді? Мұның сыры неде? Маған есімімді жазып берсеңіз. Құран аятын, пайғамбар хадисін жазып беріңізші. Дұға, тілек жазып берсеңіз» деген халықтың ықылас-ынтасын көріп қатты қуандым. Демек халқымыздың рухани иммунитеті көтеріліп келеді деген сөз. Себебі, бұл өнер қазақ халқына жат дүние емес, қанымызда бар нәрсе. Тарихтан мәлім, 1922 жылға дейін, Қазан төңкересінің алдында әкелеріміздің әкесі, аталарымыз осы араб жазуымен жазған. Құран мен хадис жаттаған. Шариғатын салтына айналдырып өмір сүріп келген еді. Араб жазуы негізгі генетикалық тегімізде бар, соны қайта жаңғыртуымыз керек. Бабаларымыздан мықты-мықты қари-хафиздер де, хаттаттар да шыққан өз дәуірінде. Тіптен, берісі Орта Азия елдеріне, әрісі араб елдеріне барып каллиграфиядан дәріс берген бабаларымыз да болған. Мәселен, Бабуршах бабамыз осы қазақ топырағынан шығып, Үндістанға барып, Моғолдар империясының негізін қалаған. Сол кісі өзі каллиграф болған. Оны көпшілік біле бермеуі мүмкін. Бірақ, тарихи деректер сөзімді растайды. Сол Бабур бабамыз «Хатту Бабури» деген каллиграфия түрінің негізін қалыптастырған. Алайда, империяның құлдырауымен бұл жазу стилі де жоғалып кетті. Осы секілді жайттар, айта берсек, көп. Әлі ашылмаған, зерттелмеген дүниелер жетерлік бұл салада.
– Каллиграфия саласын дамытып, хуснихатты меңгеру үшін қажетті алғышарттарды атасаңыз…
– Қандай дүние болмасын, таза ниет, ыстық ықылассыз іске аспайды ғой. Осыған қосарым, каллиграфия асқан сабырлылықты қажет етеді. Маған бірде Мысырға оқуға жүргелі отырған бір бала келіп, осыны меңгерсем деген ниетін айтты. «Сіз жайында естіп қаламын, жұмыстарыңызбен таныс едім. Оқуыммен қатар каллиграфияны алып жүрсем, осыған қандай ақыл-кеңес бересіз?» деді. Әлгі жігіттен: «Балық аулауды ұнатасың ба?» деп сұрадым. «Жоқ» деді. «Онда сен каллиграфиямен шұғылданбай-ақ қойғаның дұрыс болар. Балық аулау үшін де төзімділік керек. Балық қашан қарпиды деп қалтқыға қалғымай-мүлгімей қарап, күтіп отырудың өзі күш-жігер қажет етеді. Ал хұснихат балық аулаудан өткен төзімді талап етеді» дедім.
Алғаш Мысыр елінде оқуда жүргенде тәулігіне 18 сағатқа дейін хұсни жазумен айналысатынмын. Тапжылмай ұзақ отырғандықтан аяқ ісіп, қан жүрмей қалатын да жағдайлар болады. Діттеген аят-хадисті кемеліне келтіріп жазбайынша ешбір жылжымастан жұмыс істеп, істі аяғына жеткізіп, сол жерде ұйқыға бас қоямын. Сол себепті әлгі балаға «сен өз салаң бойынша құраныңды оқып, біліміңді шыңда, тәпсір меңгер. Ол да үлкен мәртебе, дәреже» деп шығарып салдым.
Екінші мәселе, бұл саланы игерем деген адам үшін білікті ұстаздың орны айрықша. Тек қабырғаға қарап, немесе кітаптан көшіріп жазып, меңгеріп кету мүмкін емес. Хазреті Әлидің тағы бір ғибратты сөзі бар. «Хұснихат жасырылған, құпияланған ұстаздың тағылымында» дейді. Егер оған бағыт-бағдар көрсетіп, тәлім-тәрбие беретін мықты маман, ұстаз болмаса каллиграф болып кетуі неғайбыл. Сол сөздің аяғында былай дейді: «Хұснихат – ислам діні қай жерге дейін жетеді, сол жерге дейін барады». Ислам діні – қиямет күніне дейін жасайтын дін. Яғни, каллиграфияның да ғұмыры ұзақ, иншаАлла, болашағы зор. Мен оған сенімдімін. Қазірдің өзінде небір дарынды іні-қарындастарымыз шығып келе жатыр. Қорыта айтар болсам, каллиграфия үлкен сабырлылық, жақсы тәлім мен ыстық ықыласты талап етеді. Осы үш тағаннан тұрады деп есептеймін.
– Асылбек Байұзақұлы, салиқалы сұхбатыңызға рахмет. Алла сізге разы болсын!
Сұхбатты жүргізген: Жайық НАҒЫМАШ
