XXI ғасыр – технология дамыған, ақпарат көз ілеспес жылдамдықпен өзгеретін дәуір. Бірақ адамзаттың тыныштығы мен тұрақтылығы тек ғылыми прогреспен емес, рухани келісіммен де өлшенеді. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстанда өтетін Әлемдік және дәстүрлі дін көшбасшыларының съезі – тек еліміз үшін емес, бүкіл жаһандық қоғамдастық үшін стратегиялық маңызы бар алаң.
Бұл бастама 2003 жылы Астанада алғаш рет көтерілгенде, көпшілігі оны утопиялық жоба санаған еді. Өйткені әлемде діни, этникалық, саяси қайшылықтар әлі де өршіп тұрды. Соған қарамастан, Қазақстан түрлі сенім өкілдерін бір үстел басына жинап, ашық диалог орнату мүмкін екенін дәлелдеді. Бүгінге дейін өткен барлық съездерге Ватиканнан, Әл-Азһар университетінен, Иерусалим патриархатынан, буддистік, протестанттық, иудаизм, индуизм ұйымдарынан, сондай-ақ БҰҰ, ЮНЕСКО, ЕҚЫҰ сияқты беделді халықаралық институттар қатысты.
Съездің басты ерекшелігі – ол декларация емес, диалогқа негізделген. Мұнда тараптар бір-біріне үстемдік жүргізуді емес, өзара түсінуді, құрмет пен жауапкершілікті мақсат етеді. Соңғы жиындарда көтерілген ортақ мәселелер – экстремизммен күрес, дін атын жамылған терроризмге тосқауыл қою, жастардың рухани тәрбиесі, гуманизмді, мейірімділікті нығайту, қақтығыстарды бейбіт жолмен шешу. Бұл – діннің қоғамдағы орны туралы жаңа гуманитарлық көзқарасты қалыптастыруға ықпал етті.
Қазақстан үшін съездің маңызы тіпті тереңірек. Ол еліміздің бейбітшілік сүйгіш саясатын, мәдениеттер мен өркениеттер арасына көпір болуға дайын екенін көрсетеді. Яғни геосаяси турбулентті кезеңде Қазақстан жауапты, сенімді, болжамды мемлекет ретінде танылып отыр. Сонымен бірге бұл басқосу елдегі конфессиялық келісім мен толеранттылықтың халықаралық деңгейде мойындалуының дәлелі.
Съездер барысында қабылданған декларациялар әлемдік ұйымдарда құжаттық негізге айналып, жаһандық шешімдерге әсер етіп жатыр. Бұл – діни көшбасшылар саяси процестердің сыртында емес, адамзаттың тағдырына ортақ жауапты субъект екенін айқындайды. Өйткені дін – құндылық, ал құндылықтарсыз прогрестің де, технологияның да ғұмыры қысқа.
Қорытындылай айтқанда, Әлемдік және дәстүрлі дін көшбасшыларының съезі – қақтығыстардан шаршаған әлемге ұсынылған қазақстандық бейбітшілік моделі. Ол мемлекеттерді, өркениеттерді, мәдениеттерді ұштастыратын саяси ғана емес, рухани дипломатияның тиімді құралы. Сондықтан бұл форум алдағы уақытта да адамзаттың бірлігі мен өзара құрметін нығайтуға қызмет ете беретіні сөзсіз.
Жасұлан БАҚЫТБЕК
