14-16 қазан аралығында Алматыдағы Intercontinental қонақ үйінде «Биологиялық қауіпсіздік пен қорғаныс болашағы» атты халықаралық конференция өтті. Оған 20-дан астам елден 150-ден астам сарапшы қатысты. Ұйымдастырушылар: GIZ, Сыртқы Істер Министрлігі және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің қолдауымен Халықаралық ғылыми-техникалық орталық (ХҒТО) және Орталық Азия мен Кавказдағы биологиялық қауіпсіздік қауымдастығы (АКБҚҚ).
Іс-шара ғылым, технология және жаһандық қауіпсіздік қиылысында туындайтын тәуекелдер мен мүмкіндіктерді, соның ішінде биоқауіпсіздік пен биотехнологияны жеделдету және қамтамасыз ету үшін жасанды интеллектті (AI) пайдалану, айна және синтетикалық өмір, деректер мен технологияларды демократияландыру және климаттың өзгеруінен туындаған денсаулыққа қауіп төндіретін маңызды тақырыптарды қарастырды. Пікірталас барысында адамзат игілігі үшін ғылыми инновацияларды қауіпсіз және жауапты пайдалануды қамтамасыз ету үшін этика, білім беру және дайындықтың маңыздылығы атап өтілді.
Іс-шараны Карина Ангелиева (атқарушы директор, ХҒТО), Арман Байсуанов (Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің Халықаралық қауіпсіздік департаментінің директоры), Дамира Ашралиева (АКБҚҚ президенті) және Катарина Нидерхут (GIZ, Неміс биоқауіпсіздік бағдарламасының бағдарламалық
директоры) ашты.
Негізгі баяндамашылар мен талқылауға қатысушылар: Эндрю Вебер (Стратегиялық тәуекелдер жөніндегі кеңесі, АҚШ), Джеральд Эпштейн (RAND Corporation, АҚШ), Томоя Сайто (Ұлттық жұқпалы аурулар институты, Жапония), Жан-Паскаль Зандерс (The Trench, Франция), Стефан Вагнер (IFBA, Канада), Дана Перкинс (Биоқауіпсіздік мәселелері жөніндегі Тәуелсіз Кеңесші, АҚШ), Уилфред Ван (SIPRI, Норвегия), Кларисса Риос Рохас (БҰҰ, Перу) және Аамер Икрам (Фауджи қоры, Пәкістан), сондай-ақ аймақтық сарапшылар Лела Баканидзе (АКБҚҚ, Грузия), Зәуреш Жұмаділова (АҚИҰҒО Қазақстан), Сархат Бейсенова (Денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан), Сергей Комисаренко (Ұлттық Ғылым академиясы, Украина), Паата Имнадзе (Ауруларды бақылау және қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы, Грузия), Нұрболот Үсенбаев (Ұлттық қоғамдық денсаулық сақтау институты, Қырғызстан) және Фарида Тишкова (Профилактикалық медицина институты, Тәжікстан).
Ең маңызды оқиғалардың қатарында ХҒТО үйлестіру кезінде доктор Стефан Вагнер (BRMI) жүргізген жасанды интеллект (AI) және биологиялық тәуекелдерді басқару семинарын атап өтуге болады. Семинар барысында биоғылымдағы қос мақсатты ЖИ мәселелері, деректерді басқару және биоқауіпсіздік мониторингі қаралды, бұл цифрлық технологиялардың Денсаулық сақтау саласындағы жаһандық қауіпсіздікті қалай нығайтуға және оған қауіп төндіретіні туралы практикалық түсінік алуға мүмкіндік берді.
«AI және биотехнологияны демократияландыру» қосымша форумында AI қолжетімділігінің артуы биоғылымдағы халықаралық ынтымақтастық пен инновацияға қалай әсер ететіні қарастырылды. Бұл пікірталастар ХҒТО-ның ғылыми дипломатия мен инновациялар саласындағы кеңірек күн тәртібіне ЖИ-ны жауапкершілікпен пайдалануды біріктіру туралы көзқарасының өзгеруін көрсетеді.
Екі күндік пікірталас нәтижелері бойынша жоғары деңгейдегі сарапшылар тобы халықаралық ынтымақтастықты кеңейтудің, үздіксіз оқыту мен тәжірибе алмасудың, сондай-ақ қос мақсаттағы биотехнология мәселелерін, ЖИ-мен байланысты тәуекелдерді және ғылым этикасын шешу үшін жалпы жауапкершіліктің шұғыл қажеттілігін тағы да растады.
Іс-шараның түйінді қорытындысы мемлекеттік, жеке және академиялық секторлар арасындағы ынтымақтастықты, ғылым мен техника саласындағы ашықтық пен жауапкершілікті, сондай-ақ биоқауіпсіздік пен биоқорғаныс саласындағы жаһандық қоғамдастықтың дайындығын нығайту жөніндегі стратегиялық жол картасы – «Алматыдан Әрекетке шақыруды» қабылдау болды.
Биылғы конференция екі маңызды оқиғаны атап өтті: Биологиялық қару туралы Конвенцияның (БҚК) 50 жылдығы және ХҒТО-ның Қазақстанда болуының 10 жылдығы — бұл еліміздің ғылыми дипломатияның, инновациялар мен технологиялардың өңірлік орталығы ретіндегі өсіп келе жатқан рөлін атап көрсетеді.
«Диалог пен тәжірибе алмасу арқылы біз ғылыми қауымдастықтардың бейбітшілік пен дамуға ықпал ететін күш болуын қамтамасыз ете отырып, ғылыми зерттеулер мен қауіпсіздік арасында көпір салудамыз», — деп атап өтті ХҒТО атқарушы директоры Карина Ангелиева.
«Алматыдан Әрекетке шақыру» бұл биотехнология мен жасанды интеллектке байланысты мәселелерді шешуде ұжымдық жауапкершілікке нақты қадам», – деп толықтырды АКБҚҚ Президенті Дамира Ашралиева.
Іс-шараны ЕО озық тәжірибелер орталықтарының бастамасы мен Неміс биоқауіпсіздік бағдарламасының шеңберінде АҚИҰҒО, КЕҰ (Қазақстан), УҒТО, ЮНИКРИ, ДДҰ Еуропа және Еуропалық Одақ сияқты негізгі серіктестер қолдады.
