Астана қаласындағы Президенттік орталықта халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының VIII құрылтайы өтті. Құрылтай отырысына Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин, Мәжіліс депутаты Айдос Сарым, Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев, Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек және бірқатар зиялы қауым өкілдері, ғалымдар мен еліміздің түпкір-түпкірінен келген тіл жанашырлары қатысты.
Құрылтайда алғаш болып сөз сөйлеген Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин құрылтайға нағыз тіл жанашырлары, отаншыл азаматтар қатысып отырғанын жеткізді. Сонымен қатар ана тілімізге қатысты құрылтай бұған дейін осындай кең форматта болмағанын және мұны мемлекеттің де, қоғамның да тілге деген ерекше көңіл бөлуінің көрінісі деп атап өтті. Е.Қарин Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың құрылтай қатысушыларына жолдаған арнайы құттықтау хатын оқып берді. Құттықтауда Президент құрылтайды тіл жанашырларының басын қосатын айрықша жиын екенін атап өткен. Сондай-ақ халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы мемлекеттік тілдің орнын нығайтуға және ұлт руханиятын өркендетуге өлшеусіз үлес қосып келе жатқаны айтылған.
«Кейінгі жылдары оның жұмысы жандана түсті. Ұйымның бастамасымен қазақ тілін дамыту жолында көптеген ауқымды іс-шара жүзеге асырылып жатыр. Сіздердің жасап жатқан жобаларыңыз ана тіліміздің қолданылу аясын кеңейтуге зор ықпал етіп отыр. Қазақ тілі – ұлттық бірегейлігіміздің нышаны. Ел бірлігін нығайта түсетін басты құндылығымыз. Оны білім мен ғылымның ғана емес, бизнес пен технологияның тіліне айналдыру – негізгі міндеттің бірі. Мемлекеттік тілді құрметтеп, кеңінен насихаттау – Қазақстанның әрбір азаматының қастерлі парызы», делінген Президенттің құттықтауында.
Сондай-ақ Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамның қызметіне белсене атсалысып жүрген жанашыр жандарға шынайы ризашылығын білдіріп, құрылтай жұмысының жемісті болуына тілектестігін жеткізген.
Ерлан Қарин өз сөзінде маңызды жобалар мен іс-шараларды жүзеге асыру арқылы қазақ тілін барынша насихаттаудың және оның қолданыс аясын кеңейтудің маңызы зор екенін атап өтті.
Мемлекеттік кеңесшінің айтуынша, қазір қазақ тіліндегі цифрлық контенттерді көбейтуге, білім беру жүйесін әдістемелік тұрғыдан қолдауға, ІТ саласындағы жетістіктерді тіл мәселесін шешу үшін тиімді пайдалануға айрықша мән беріліп жатыр.
Мемлекеттік кеңесші ғылыми мазмұнның қазақ тілінде жарық көріп, кең қолданысқа енуі маңызды екеніне де тоқталды. Осы орайда ол жақында жарық көрген «Академиялық «мәтін жазу» шеберханасы» кітабы жөнінде де сөз қозғады.
– Тілді сақтау – оны жаңа заманға бейімдеу деген сөз. Бұл тұрғыда бірлесіп атқаратын шаруа көп. Озық технологиялар, жасанды интеллект секілді салалар қазақ тілінде сөйлеуі қажет. Әсіресе инженерлік-техникалық, жаратылыстану ғылымдарын қазақша сөйлету маңызды. Бұл – ғылыми қауымдастықтың алдында тұрған міндеттің бірі. Сіздер де оған белсене атсалысасыздар деп сенемін. Осы бағытта игі бастамалар бар. Мысалы, жуырда Қазақстан қоғамдық даму институтының директоры Нұрбек Матжанидің бастамасымен «Академиялық «мәтін жазу» шеберханасы» атты кітап жарыққа шықты. Бұл – тілі жатық әрі түсінікті жазылған кітап. Ғылымға жаңадан келіп жатқан жас ғалымдарға көмекші құрал болары сөзсіз, – деді Е.Қарин.
Сонымен қатар Ерлан Қарин тіл тазалығына да ерекше мән беру керектігіне тоқталды. Оның айтуынша, бүгінде кейбір азаматтардың қазақ тіліне өзге тілдің сөздерін араластырып сөйлеуі әдетке айналғаны соншалық, тіпті оның қай тілде сөйлеп жатқанын да ұғыну қиын болып барады.
Ал халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының президенті Рауан Кенжеханұлы бұған дейінгі өткен құрылтайларда белгіленген мақсат-мұраттар мен жоспарлар негізінде атқарылған жұмыстар мен алға қойған міндеттер туралы баяндады.
Р.Кенжеханұлы Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Президент әкімшілігімен келісілген Іс-қимыл жоспары жасалып, оның орындалуы мемлекеттік орталық және аймақтық органдарға міндеттелгенін айтты. Осының нәтижесінде 2024 жылға жасақталған жоспар толықтай игерілген. Қырыққа тарта халықаралық, республикалық және аймақтық деңгейдегі іс-шаралар өткізіліп, ауыз толтырып айтарлықтай жобалар іске асқан.
Қазақ тілінің мәртебесі көтеріліп, алдағы аяқалысы талқыланған құрылтайда арнайы шақырылған спикерлер де сөз сөйлеп, мемлекеттік тілді дамыту бағытында өз салаларында атқарылған жұмыстарға тоқталып, ендігі міндет пен меже төңірегінде ой бөлісті.
Мәселен, Мереке Құлкенов бұл жолғы құрылтайдың жоғары деңгейде ұйымдастырылғанын айтып, тіл тағдыры сөз болған мұндай жиынға білім саласына қатысты қос министрді ғана емес, мүмкіндігінше барлық министрдің қатысқаны дұрыс деген ойын жеткізді. Яғни бүкіл ел болып ұйымдаспайынша мемлекеттік тілдің алға баспайтынын айтты.
Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев елімізде қазақ сыныптарының қатары жыл санап артып келе жатқанын жеткізді. Ал тілдің қолданыс аясын кеңейту ісінде пән мұғалімдерінің қосып отырған үлесін айрықша атап өтіп, қазақ тілі мен әдебиетін оқытатын ұстаздар қауымына алғыс айтты.
Саясат Нұрбек халықаралық тәжірибені зерттей келе мемлекеттік тілдің ендігі өмірінің, цифрлық, виртуалдық әлемде тірі қалуының кепілі – оның жаңа технологияның, бүгінгі жасанды интеллектінің және цифрландыру үдерісінің тіліне айналуы екенін атап өтті.
«Қазақстан» РТРК» АҚ басқарма төрағасы Ләззат Танысбай «Алтын қордағы» дүниелер негізінде «Асыл мұра» атауымен аудиоальбом жарыққа шығару жоспарда барын жеткізді. Жинаққа барлығы 1 500 күй, жыр-терме, халық және халық композиторларының әндері, ертегі, бесік жыры, ретро әндер кіргізілмек. Оның басым бөлігі – бұрын шыққан топтамаларға енбеген, тек қорда тұрған құнды дүниелер.
Ал Айдос Сарым бұл құрылтайды нағыз тіл мерекесіне айналған алқалы жиын деп бағалады. Сондай-ақ ол ХХ ғасырдың басында болған 8 мың тілдің ғасыр соңында мыңнан астамының жойылып кеткенін, ХХІ ғасыр ішінде де тағы да 2 мыңға жуық тілдің келмеске кету ықтималдылығы туралы ғалымдардың дерегін келтірді. Оның айтуынша, бұл үдеріс біріншіден жаһандану ықпалынан және көптеген тіл иелерінің жеке мемлекетінің болмауынан үдеп келеді. Ал біздің елде тіл мәселесіне мемлекет те, қоғам да бейжай қарап отырмағанын айтқан Мәжіліс депутаты ХХІ ғасырда болашағы бар мемлекеттердің қатарына Қазақстан этнос ретінде де, мемлекет ретінде де кіргенін атап өтті.
Жасұлан БАҚЫТБЕК
