Көптеген сарапшылар ән-Нусра ұйымын «әл-Кайданың» Ирак пен Сирия аймағындағы бөлімшесі деп біледі. Ән-Нусраның бүгінгі жетекшісі Әбу Мұхаммед әл-Жулани Сириядағы Голантау аймағында дүниеге келген. Шамамен 40 жаста. Иракта АҚШ әскеріне қарсы партизандық күресіп жүргізіп, мол тәжірибе жинақтаған. Иракта ауғандық «әл-кайдашылардың» басқару кеңесіне мүше болған. «Әл-Кайданың» құрамындағы сириялықтарға жетекшілік жасай отырып, 2011 жылы Шам аймағына өткен.
Әуелі, ән-Нусра сапында көбіне-көп сириялықтар болды. Көтеріліс басталғанда, ән-Нусраның мың қаралы сарбазы болса, үкімет әскері көтерілісшілерді аяусыз жазалай бастағанда, олардың саны бес мыңға дейін артты. Әрине, соңғы уақытта олардың қарасын әлемнің түкпір-түкпірінен келген жиһадшылар толтыруда.
Сарапшылардың мәліметіне қарағанда, ұйым соңғы әскери қарумен және озық ақпараттық технологиямен жарақтанған. Қазір ұйымға сириялықтармен бірге Ирак, Иордания, Солтүстік Африка, Ауғанстан, Пәкістан, Шешенстан азаматтары да тартылған. Әсілі, ән-Нусра террористері ИШИМ ұйымының санымен салыстырғанда әлдеқайда аз. Бірақ, тамырын «әл-Кайдадан» тартқан ұйым қанды қасап бүлікті ұйымдастыруда алдына қара салдырар емес. Сириядағы көтеріліс жасап жатқан өзге ұйымдар көбінесе үкімет әскерімен соғысса, ән-Нусра бейбіт елді қынадай қырып, қара халықты үрейлендіруімен ерекшеленеді. Одан қала берді, Сирия билігі режимі мен үкімет әскері шенділерінің туыс-туғандарына күн-құрғатпай қастандық жасап келеді. Соңғы мәліметтерге қарағанда ән-Нусра үкімет әскерімен ашық майданда соғыса алатын ауыр қару-жарақтарға ие болған.
Жалпы, ән-Нусра дәл қазір Сирия аймағында әрекет етіп жатқанымен, негізінен трансұлттық террористік ұйым саналады. Себебі, Әбу Мұхаммед әл-Жулани ғаламторда жариялаған үндеуінде «әл-Кайда» жетекшісі әл-Зауахирге бағынатынын жеткізді. Ал, әл-Зауахир өз үндеуінде ән-Нусраға Сирияда Ислам мемлекетін құруды тапсырғанын айтты. Яғни, ән-Нусраның мақсаты – Башар Асадтың билігін құлатып, өз идеологиясының негізінде саяси режим құру. Осы тұрғыдан алғанда ән-Нусраны өзге көтерілісші ұйымдармен ортақ ұстанымда деп айта алмаймыз. Мысалы, әзірше ән-Нусра мен ИШИМ соғыс майданында бірге болғанымен, Башар Асад режимін құлатқан соң саяси билік кімге тиесілі болады деген мәселеде ымыраға келмейтіні айдан анық. ИШИМ – Сирия мен Ирак жерінде Ислам мемлекетін құрғысы келсе, ән-Нусра тек Сирия терроториясына ие болуды көздейді. Ән-Нусра Сирия жеріне НАТО әскерінің кіруіне де ада-күде қарсы. Ал, осыған байланысты АҚШ және Англия, Австралия мемлекеттері ән-Нусраны террористік ұйым ретінде таниды. Ән-Нусраға Пәкістандағы әл-Кайда ұйымы және Парсы шығанағы мемлекеттерінің көмек көрсететіні байқалады.
Мұхан ИСАХАН
